Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

op de rai te geven. De slagen worden vrij
krachtig in een cirkel, alle ongeveer even ver
van het middelpunt af, gegeven. Na enige
slagen probeert de stemmer of de toon
(swara) zo is als hij hem wil hebben. Hij
slaat met de vuist of met een tabuh op de
knop. Op die manier worden ook de pasu en
de recep met de hamer bewerkt. De
gongsmid gaat hier net zo lang mee door tot
de gewenste klank bereikt is.
-34-
Als de klank de sterkst mogelijke
ontwikkeling bereikt heeft en men blijft op
hetzelfde gedeelte van het oppervlak van de
gong doorhameren (bijvoorbeeld op de
binnenzijde van de rai), dan verdwijnt de
klank weer.
Zo kan de klank ook doffer gemaakt worden,
door op de tegenovergestelde zijde van de
gong (hier dus de buitenzijde van de rai)
enige hamerslagen te geven.
Het bekloppen van de rai aan de binnenzijde
heet nyuluk en zorgt er voor dat de toon
hoger (kenceng) wordt. Het bekloppen van
de buitenzijde van de rai heet ngendhak, en
maakt de toon lager (kendho).
Het hameren op de binnenzijde van de pasu
(di masoni) zorgt ervoor dat de toon lager
wordt, terwijl het bekloppen van de pasu
vanaf de buitenkant (di pepeh) de toon
hoger maakt. Mancali is het bewerken van de
recep aan de binnenzijde. Hierbij wordt de
toon hoger. Om het aantal zwevingen dat een
gong laat horen als hij wordt aangeslagen, te
vermeerderen, wordt de recep aan de
buitenkant beklopt (di kirih ake). Deze
zwevingen worden in het Javaans ombak
(golven) genoemd.
Er zijn gongs die geen zwevingen laten horen
bij het natrillen (gong baung). Hiervan zegt
de gongsmid dat ze swara siji hebben.
–35-
Daarnaast zijn er gongs die meer of
minder zwevingen voortbrengen. Hiervan
zegt de Javaan dat ze ombak akeh of swara
akeh bezitten.
30
De gongsmeden onderscheiden zelfs gongs
naar het aantal zwevingen. Hoe groter de
gong, hoe meer zwevingen deze kan hebben.
De bonang en andere bekkeninstrumenten
binnen de gamelan mogen geen zwevingen
hebben. Ze moeten dus alle baung zijn. De
gongs echter moeten er juist veel hebben
(zie opmerking 9). Een zelfde voorkeur voor
meerdere zwevingen vindt men bij de
afnemers op de andere eilanden van de
archipel. Het is een feit dat de gongsmeden
te Semarang voor bepaalde gebieden op die
eilanden gongs met een bepaald aantal
zwevingen maken. Zo geven de smeden aan
dat men te Samarinda gongs met drie en te
Macassar gongs met zoveel mogelijk
zwevingen wil.
Onder de gongmakers gaat het verhaal dat
een gong als hij niet bespeeld wordt, elk jaar
een ombak (zweving) verliest, tot er slechts
een toon overblijft. Daarna komt er elk jaar
weer een zweving bij. Het zou denkbaar
kunnen zijn, dat het veranderen van de toon
of het aantal zwevingen een gevolg is van de
gewijzigde microkristallijne structuur van
het metaal.
Bespeelde nieuwe gongs moeten na enige
tijd weer gestemd worden en zo elk jaar
weer, tot driemaal toe. Na de derde
stemming zouden de toon en het aantal
zwevingen constant blijven. Dit punt moet
zeker verder worden onderzocht.
-36-
Wanneer het voorlopige stemmen,
waarmee het afwerken van de gong begint, is
afgelopen, worden alle deuken en
oneffenheden uit de opstaande rand
gehamerd. Dit gebeurt met een kleine
ijzeren hamer (cocor seletan) op een klein
ijzeren aanbeeld (paron). Deze bewerking
heet selèt.
Nu worden in de opstaande rand, op enige
afstand van elkaar, twee gaten geboord.
Hier kunnen de touwen door, waaraan de
gong kan worden opgehangen. Voor het boren