Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

Na elke hamerslag draait de panji de lakar
met behulp van de nijptangen iets om. Zo
wordt de gehele rand gelijk gesmeed
(nesek). Daarna wordt het stuk door de
helper weer in de haard teruggezet en
opnieuw verhit.
Tijdens de hierboven beschreven
handeling wordt door een van de helpers op
de naar de haard toegekeerde helft van de
watu tandhes een ophoging van vochtig leem
gemaakt. Deze onderlaag (luluh) moet
tijdens het uitsmeden de gong de juiste
ligging geven. Het gedeelte van de gong dat
door de hamerslagen getroffen wordt, ligt
echter steeds direct op de steen. De luluh
vangt dus niet de slagen op, maar dient
slechts ter ondersteuning.
-22-
Bij de verschillende bewerkingen op de
watu tandhes, waardoor het stuk
langzamerhand van vorm verandert, moet
het meer of minder schuin op het aanbeeld
liggen. Dit kan door van de luluh soms wat
leem weg te nemen, of er juist aan toe te
voegen. Ook worden voor hetzelfde doel
repen gedebog pisang (stam van een
bananenboom) op de luluh gelegd. Hierdoor
kan het werkstuk ook gemakkelijker op de
onderlaag rondgedraaid worden.
De leemlaag wordt steeds door middel van
een uit paddistengels gemaakte kwast
(kobyok) vochtig gehouden. Volgens zeggen
wordt in Solo in plaats van leem zand
gebruikt. Dit zou echter niet zo doelmatig
zijn.
Als met het eigenlijke smeden (di palu)
begonnen wordt, wordt de gloeiende lakar
plat op het aanbeeld neergelegd. De smeden
staan met hun hamers naast elkaar aan de
ene zijde van dat aanbeeld. Bij het hameren
zetten de smeden hun linkervoet voor,
behalve de laatste rechts in de rij
(zie plaat 3).
24
plaat 3: het smeden
De malu ngarep, die het dichtst bij de panji
staat, geeft de eerste slagen midden in de
schijf. Daarna vallen achtereenvolgens de
malu nempong, de malu ngalap, de malu nulup
en de nulup in. Ze houden in omgekeerde
volgorde ook op met hameren, zodat de malu
ngarep weer de laatste slagen doet.
De slagen vallen zeer snel achter elkaar.
Toch weet de panji, die het stuk met twee
tangen vasthoudt, het werkstuk tussen elke
slag in een kleine draaiing in de richting van
de klok te geven. Op die manier bedekt elke
volgende slag de voorafgaande als het ware
dakpansgewijs. Verder laten de smeden de
slagen zo neervallen, dat zij, vanuit het
midden beginnend, in een spiraallijn de
buitenkant van het werkstuk bereiken.
-23-
Het smeden duurt ongeveer een halve
minuut, omdat het stuk dan al weer ver
afgekoeld is. Het moet telkens weer opnieuw
verhit worden. Dit duurt ook weer zo’n halve
minuut bij de kleinere gongs. Bij grotere
gongs duurt het wat langer. Dit gloeien (di
bangi van abang, rood, dus rood maken)
wordt steeds opnieuw herhaald. Zo gaat een
gong van zo’n 10 kati (± 6 kilo) wel 150 keer