Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

In oktober 2008 hebben Geert Jan van Oldenborgh, Paul van der Put en ik twee saron barung en
een saron panerus van het museum op deze manier gestemd. Deze instrumenten waren nieuw
aangeschaft en in vijf jaar tijd enorm ontstemd geraakt. Omdat Geert Jan in het verleden, met
behulp van twee frequency analysers, samples had gemaakt van alle instrumenten van Kyahi
Paridjata, kenden we de oorspronkelijke toonhoogten. Sommige te stemmen staven waren zo’n 60
Herz gestegen.
Met behulp van een slijptol (Piranha, Black en Decker), bevestigd op een boormachine, werden
alle wilah op bovenstaande wijze gestemd. Hierbij vielen een paar dingen op:
- Er moest relatief veel brons tussen de bolongan aan de onderkant worden weggeslepen
om de toon te verlagen.
- Om de toon te verhogen hoefde maar weinig aan de onderkant van de uiteinden van de
toets gevijld te worden.
- Door het slijpen werd de toets warmer. Als we dachten klaar te zijn met het stemmen en
we lieten daarna de toets afkoelen in water, dan bleek bij meting dat de toon weer was
gestegen. Daarom hebben we eerst alle toetsen grof gestemd. Vervolgens hebben we
gewacht totdat alle wilah weer op kamertemperatuur waren. Daarna hebben we de
instrumenten op de gewenste toonhoogten afgestemd.
- Brons is erg hard en er moet veel kracht gezet worden bij het slijpen
Het correct stemmen van de drie instrumenten heeft ons zo’n zeven uur gekost.
Paul van der Put Francis van Kruining
het slijpen; verlagen van de toon 1,5 slijptol weggeslepen!
38