Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

Loopt de scheur door en door, of is er een
echt gat ontstaan, dan wordt dit op zeer
ingenieuze wijze met gongspijs
dichtgegoten. Hierbij maakt men gebruik van
het à-cire-perdue procédé. Eerst wordt de
scheur aan beide zijden van de gong
zorgvuldig met bijenwas (malam) gevuld.
Door verwarming met een gloeiend ijzer laat
men dan de gesmolten was de scheur
volkomen vullen. Op het bovenvlak van de
gong wordt nu, in de richting van de scheur,
een rolletje (pelur) was geplakt. Op de
uiteinden daarvan worden opstaande
gevorkte steeltjes van hetzelfde materiaal
gezet. Het ene steeltje, dat een conisch
verbrede kop heeft, neemt de plaats in van
het latere toevoerkanaal. Het andere van
het afvoerpijpje voor de in te gieten
gongspijs (fig. 8).
Figuur 8.
-30-
Het geheel wordt nu zeer voorzichtig met
zwart vormleem omgeven, totdat een
kegelvormig hoopje leem is ontstaan. Deze
vormleem is een mengsel van leem met
fijngestampte oude kowis (smeltkroezen).
Boven de monding van het toevoerkanaal
wordt nog een trechtervormige opening
gemaakt. Het afvoerkanaal komt in de
zijkant van het leemheuveltje naar buiten
(fig. 9). Als nu aan de onderkant van de
scheur, binnenin de gong, een dikke laag leem
is gestreken, wordt de gehele gong in het
vuur gelegd. De was gaat nu smelten terwijl
de lemen vorm gebakken wordt. Ondertussen
heeft men in een kleine smeltkroes (kowi
cucuk) wat gongspijs gesmolten op een kleine
haard. Het gesmolten metaal wordt nu in de
28
trechtervormige opening van het
leemkegeltje gegoten, waarbij een gedeelte
door het afvoerkanaal wegloopt. Het gevolg
hiervan is dat alle lucht uit de vorm
verdreven wordt en de scheur helemaal
gevuld wordt met het metaalmengsel. Het
afvoerkanaal wordt nu met een propje leem
afgesloten. Tot slot laat men het metaal in
de vorm afkoelen. Na verwijdering van de
lemen gietvorm wordt het overtollige metaal
met een petèl afgebikt.
Figuur 9.
-31-
Het in het toevoerkanaal gestolde metaal
heeft de vorm van een kegeltje met een
steeltje en wordt tanjak genoemd. Deze
tanjak geldt bij de Javanen als
geneesmiddel; het water waarin het heeft
gelegen is volgens hen een goed middel tegen
hoest. De gehele bewerking van het
herstellen van barsten en gaten op de boven
omschreven wijze heet di nyingeni. Al het
daarbij afgebikte metaal, zoals de tanjak,
zijn extra baten voor de panji.
Zeer kleine gaten en barsten aan de
binnenkant van de gong worden eenvoudig
met hars van de lo-boom (Ficus glomerata
var. Elongata, King) dichtgestopt. Deze boom
behoort tot de Ficussoorten. De hars wordt
met een gloeiend stuk ijzer verwarmd. De
hars dringt zo volkomen in de scheur door.
De hars wordt verzameld en bewaard in
kleine bamboe kokertjes en wordt na enige
tijd buitengewoon hard.
Om de scheurtjes en gaatjes te dichten
wordt ook wel een mengsel van dit hars met
rijst en fijngemalen slakken uit de haard
gebruikt. Deze bewerking wordt nyamari
genoemd.