Kyahi Hamongkarsa - Gamelan group Marsudi Raras

gewone omstandigheden plaatsvinden. Het
oude koperwerk (tembaga rosokan) kost
ongeveer fl. 45,-- (€ 485,--) per pikul.
Het vervaardigen van de gongs bestaat uit
vier stadia: het gieten, het smeden, het
afwerken (afvijlen, afdraaien en polijsten)
en het stemmen.
Het gieten
De alliage waaruit de metalen muziek-
instrumenten gemaakt worden, heet gangsa
(zie ook opmerking 3) en bestaat uit tien
delen roodkoper en drie delen tin (zie
opmerking 13). Volgens de bewering van de
gongmakers hier, verstaan die uit Solo,
Bandjarnegara en andere plaatsen waar
wilahs en bonangs gemaakt worden,
tegenwoordig de kunst niet meer om gangsa
te bereiden. Zij zouden zich ertoe beperken
om oude gebarsten instrumenten om te
smelten. De voor de hele week benodigde
hoeveelheid gongspijs wordt gewoonlijk
vrijdag in de namiddag gemaakt. In een
haard kan in een dag 5 tot 6 pikul (± 340
kilo) gangsa worden bereid. Dit gebeurt op
de volgende manier.
-9-
Een grote smeltkroes (kowi besotan)
wordt in de houtskool van de haard
ingegraven en gedeeltelijk met houtskool
gevuld. Deze smeltkroezen, maar ook de
andere kleinere kroezen die bij de fabricage
nodig zijn, worden door andere werklieden
(tukang kowi) gemaakt. Twee van hen, Pak
Drachman en Abdoel Gapar, wonen op dit
moment in kampong Gendhingan.
Een mengsel van rode leem (lempung abang),
afkomstig uit de bij Semarang liggende
heuvels en verkoolde brambut of merambut
(doppen en gehakte stengels van de
rijstplant) vormt de grondstof voor de
kroezen. Ze worden met de hand gevormd en
na droging gebakken.
Als de smeltkroes is ingegraven en het
vuur in de haard is aangestoken, worden de
18
blokken koper met houtskool vermengd en
boven de kroes opgestapeld. Het geheel
wordt weer met houtskool afgedekt.
De houtskool (areng) die zowel voor het
smelten, als voor het verhitten van de
stukken tijdens het smeden wordt gebruikt,
is uitsluitend houtskool van jati-hout
(Tectona grandis L.). Houtskool van kesambihout
(Schleichera trijuga Wildd.) is van
betere kwaliteit, maar geeft volgens de
gongmakers een te felle hitte. Hierdoor
zouden de stukken ongelijkmatig verwarmd
worden en lichtelijk verbranden.
plaat 2: het blaastoestel; de panji giet gangsa in een
gietvorm.
Om het areng-vuur aan te wakkeren, wordt
bij het smelten geen gebruik gemaakt van
het ondergrondse luchtkanaal. Men plaatst
boven de stapel houtskool een eigenaardig
blaastoestel (zie plaat 2). Dit toestel
bestaat uit een suling in de vorm van een
dikke bamboe (Bambu petung, gemaakt van
de Bambusa nigro-ciliata Buse.) met
doorboorde geledingen. Tegenwoordig
worden ook wel ijzeren buizen gebruikt. De
buis is schuin boven de haard geplaatst, met
het onderste uiteinde in de kuil (zie d) en
wordt in het midden ondersteund door een
ijzeren dwarsstang. Het geheel wordt in
positie gehouden door een paar planken met
gewichten die erop gelegd worden.
-10-
Het uiteinde, dat zich boven de haard
bevindt, wordt afgesloten met een gebakken