Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

Trotskij. Het stak Lenin ook dat Bogdanov zijn ideeën betreffende cybernetica en de
toepassing van het belang van de natuurwetenschappen op de sociale wetenschappen ook op
het Marxisme ging toepassen. Lenin keerde zich met name tegen Bogdanov in zijn boek
Materialisme en Empirio-criticisme uit 1909. 27 Er is echter uitgebreid onderzoek gedaan naar
de organisatorische werkwijze van Proletkult door Lynn Mally in 1990. De enige oorzaak van
de tegenwerking die Mally heeft kunnen vinden is gelegen in het feit dat Bogdanov Proletkult
als zelfstandige organisatie liet voortbestaan en niet ondergeschikt maakte aan de Partij.
Proletkult werd aangevallen door Nadezhda Krupskaya; het einde werd bevolen door Lenin
zelf, wat geschiedde door de geldkraan dicht te draaien. 28
De Partij kon slagen in de tegenwerking van de succesvolle Proletkult, doordat alle
financiële stromen steeds meer in handen van de Partij kwamen te liggen. De beweging werd
echter niet opgeheven en heeft plaatselijk, in afgeslankte vorm nog doorgewerkt. Zij kon
echter geen periodieken meer uitgeven, ruimtes huren en optredens financieren.
Daadwerkelijk opgeheven is Proletkult pas onder Stalin, in 1932, toen alle
beroepsverenigingen en culturele organisaties werden opgeheven, om plaats te maken voor
centrale organisaties. Dit is een voorbeeld waarbij het juist dankzij de centrale macht was dat
de distributie van gelden als middel tot pressie kon worden ingesteld - tegengesteld aan de
mechanismen die Gregory vooropstelt. De tegenstrever omtrent de leidende rol van de partij,
Aleksandr Bogdanov, was vanaf de jaren '90 van de 19 e eeuw de belangrijkste theoreticus van
het Russisch marxisme en bijna net zo invloedrijk als Lenin. 29 Het eminente belang van
Bogdanov maakte de discussie omtrent de leiding van de partij tot meer dan een toevalligheid
die door Lenin met machtsmiddelen werd gewonnen. Het is van belang verder in te gaan op
de noodzakelijkheid van het Leninisme voor op de andere van de twee basisprincipes wordt
teruggekomen.
Het Leninisme wordt expliciet ook genoemd bij Alec Nove. Nove was een econoom,
net als Gregory. Hoewel er verschillen zijn, en Gregory's verslag van de collectivisatie andere
feiten kent en uitgebreider is, zijn er ook duidelijke overeenkomsten. Een korte blik op enkele
van Nove's argumenten is hier op z'n plaats. Eerst refereert Nove aan Chruščëvs afstand tot
het Stalinisme: "The present Soviet leadership is thus disassociating itself publicly from many
of the highly disagreeable features of Stalin's rule, while claiming for the Party and the Soviet
27 J. M. Jensen, Beyond Marx and Mach. Aleksand Bogdanov's Philosophy of Living Experience (Dordrecht,
Londen, 1978), 1-5. "Politically, he had been Lenin's only serious rival for leadership among the Bolsheviks
before 1917", 1. Zie ook L. Mally, Culture of the Future. The Proletkult Movement in Revolutionary Russia,
(Berkeley, Cal., USA, 1990) xx-xxiii, 214-215.
28 L. Mally, Culture of the Future. The Proletkult Movement, 227.
29 R. Service, Stalin, 44 en 62.
11