Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

IV Conclusie
Het eminente belang van de toepassing van de vijfpuntige ster als decoratie op gebouwen is
kenmerkend voor de latere Stalinistische dictatuur vanaf 1937. De opkomst van de ster
voltrok zich gelijktijdig met het afnemend belang van de hamer en sikkel. In de
architectuurtijdschriften en jaarboeken die na de Tweede Wereldoorlog verschenen, leken de
foto's en bijschriften tegenover de functies van de gebouwen soms een onverschilligheid uit te
stralen. De onverschilligheid leek nog groter tegenover de toegevoegde symbolen en
heraldische versieringen - die versieringen betreffen bijvoorbeeld korenschoven, vlaggen en
hoorns van overvloed. Een foto met een grote doorgang, statiger versierd dan een zaal in
Versaille, met korenschoven boven een deur, heeft als bijschrift "fragment van de
hoofdvestibule". Het lijkt soms of de versiering willekeurig over de gebouwen werd
verspreid, alsof er wel een handboek was gebruikt dat de juiste heraldiek toonde, maar zonder
de bijbehorende toepassingen te benoemen. Dat geldt echter niet voor de plaats van de
vijfpuntige ster, in zoverre dat de ster in elk groot bouwwerk de meest dominantie positie
verkreeg. De toepassing van de ster was alleen in zoverre willekeurig, dat deze in elk type
gebouw kon worden toegepast - ministerie, hotel of gebouw met appartementen. Het belang
van de ster - teken voor de militaire macht - moet worden begrepen in samenhang met
toenemende identificatie van de dictatuur met een militair regime en de overwinning op Nazi-
Duitsland. Dat blijkt onder meer uit de betekenis van de ster in de Orde van de Overwinning
en de toepassing daarvan in de tekeningen van de grote hal van het Paleis van de Sovjets
vanaf 1943-1945.
In de voorafgaande hoofdstukken is aangestipt dat de neutraliteit uit de naoorlogse
teksten over de versieringen van de gebouwen in scherp contrast staat met de opsommingen
van de hoeveelheden en waarde van de gebruikte materialen. Ook wordt elk groot project in
de teksten voorgesteld als iets dat voorkomt uit Stalin; Stalin is altijd de initiator; de successen
van de architectuur werden mogelijk dankzij Stalins besluiten en Stalins werken. Het
communisme is in deze teksten wel aanwezig, maar als deel van de begrippen waarin de
teksten zijn opgesteld, niet meer als achterliggend systeem dat ook aan de maatschappij ten
grondslag ligt en dat zo, indirect, heeft bijgedragen aan het bouwen. Ook is het communisme
niet meer aanwezig als uiteindelijk doel. De grondslag en het doel van de werken liggen in
Stalin.
Gelijktijdig met het ontstaan van dergelijke teksten, begon Stalin te verschijnen in
beelden die vele malen groter waren dan de standbeelden van Lenin ooit waren geweest. Het
68