Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

dat aan de volumes is meegegeven. Het is dit soort façade dat de nieuwe standaard zou
worden voor officiële en representatieve gebouwen, inclusief treinstations. Soms bestaat de
gevel uit één doorlopend volume, meestal is de voorzijde van het gebouw opgedeeld in een
oneven aantal ongelijke volumes (bijna altijd 3 of 5), altijd symmetrisch geplaatst, waarvan de
even volumes iets van de rooilijn terugwijken. Dit soort gebouw zou Stalin overleven;
modernistische varianten werden nog gebouwd tot in de jaren zestig. Een voorbeeld is het
Congrespaleis, dat binnen de muren van het Kremlin verrees in 1959-1961. De variant met
een voorgevel in één continu, ononderbroken volume werd vaak gebruikt voor treinstations;
treinstations werden duidelijk gezien als de opening naar de stad en lagen bij voorkeur aan
een groot plein, met in het midden een groot standbeeld van Lenin of Stalin - zie het station
op de achtergrond van het derde standbeeld op pagina 36. De meest monumentale variant,
waar de bevestiging van macht het belangrijkst lijkt, bestaat evenwel uit meerdere volumes.
Belangrijk is dat deze vorm van bouwen tot een monumentaliteit kon leiden, zonder een
classicistisch programma te volgen. "Van ons wordt geëist de imitatie van het classicisme op
te geven; wij moeten ook van de moderne constructivistische architectuur afstand nemen en
ten slotte ook tegen de eclecticistische combinatie van beide stijlen strijden. Hoe kan er onder
deze voorwaardes überhaupt nog architectuur zijn?" vroeg M. Ginsburg zich eind dertiger
jaren af. 107 Ginsburg was een architect geweest van het modernistische kamp.
Er werden vanaf die tijd desondanks ook representatieve gebouwen neergezet die wél
een classicistisch schema volgden met bases, kapitelen en andere kenmerkende onderdelen.
Deze lijken echter één stap minder belangrijk; gebouwen in de monumentalistische, niet-
classicistische stijl die hier wordt beschreven, vormden de top van de hiërarchische piramide.
Ook is er een groot aantal tussenvormen geweest; gebouwen waarin het gebruik van een
kapiteel naar het classicisme wees, terwijl andere delen van het schema geen classicisme
volgden. Heel vaak vormde de entablature een fries, met bijvoorbeeld soldaten en
enthousiaste burgers. Nog vaker droeg de entablature in het midden een kroon, opgebouwd uit
heraldische symbolen.
Er is al gewezen op het belang van de zoektocht naar een Sovjet-communistische stijl
waarmee men zowel de valkuilen van het formalistische modernisme als het on-Russisch
classicisme wist te mijden.
107 Geciteerd uit: H. Gaβner, 'Modernität in der Diskussion um das sowjetische Denkmal der 20er und 30er
Jahre', in: J. Harten, H.-W. Schmidt, M. L. Syring, (red.), "Die Axt hat Geblüht...", 448.
44