Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

II. Bouwen
De kroon voor Groot Moskou: het Paleis van de Sovjets
In 1918, al snel na de Oktober Revolutie, bracht het presidium van Moskou een commissie in
leven die zorg moest dragen voor het masterplan voor de stad, Nieuw Moskou (Новая
Москва; Novaja Moskva), en een commissie voor het masterplan voor de regio, Groot
Moskou (Болшая Москва; Bolšaja Moskva). 46 De architectuur die in samenhang met deze
plannen ontstond was visionair en modern, met futuristische elementen die in
stoutmoedigheid en thematiek meteen het voortouw namen op de stadsplanning in westelijker
Europa en Amerika, en die actueel zouden blijven voor de planning in het westen tot ver na de
Tweede Wereldoorlog. De plannen voor Groot Moskou kennen bijvoorbeeld een grote
verwantschap met zowel de vorm als de reikwijdte van de plannen voor Londen en omgeving
uit 1942; de kenmerkende discussies over groene zones en desurbanisatie, met kleinere
woonkernen verbonden door spoorwegen, zijn al te vinden in plannen voor Moskou, rond
1920, of Magnitogorsk, 1930. Zelfs de vereisten die de leidraad vormen voor het ontwerp, de
esthetiek en de wijze van presentatie zijn in de oude Sovjetplannen al aanwezig. De
technische mogelijkheden van de nieuwe Sovjet Unie sloten daar echter niet bij aan. Toch
anticipeerden de ontwerpers vaak op technische mogelijkheden die ook in het westen nog niet
waren ontwikkeld. Er was geen werkelijk wetenschappelijke basis ontwikkeld voor moderne
stadsplanning, 47 er was onvoldoende industriële productie, die de eerste jaren van de revolutie
bovendien eerst zou dalen. De problemen ontstonden mede door gebrekkige distributie van
goederen en gebrek aan organisatorische ervaring. De vraag naar ruimte werd door de nieuwe
regering in Moskou vooral ingelost door onteigening. 48 De bevolking van Moskou halveerde
bijna in de dagen van de burgeroorlog, tussen 1917 en 1920, van 2.017.000 inwoners in
februari 1917, tot 1.027.000 in augustus 1920. 49 Toen de bevolking weer was teruggekeerd,
begon deze te groeien in een nog ongekend tempo. 50 De beschikbare middelen bleven echter
beperkt tot de benodigdheden om grote huizen in kleine appartementen te verdelen. 51
46
A. Ikonnikov, Russian Architecture of the Soviet Period (geen plaats (Sovjet Unie), 1988), 76-78. T. J. Colton,
Moscow. Governing the Socialist Metropolis (Cambridge, Mass. USA, 1995), 224.
47
Ikonnikov, Russian Architecture of the Soviet Period, 77
48
T. J. Colton, Moscow, o.a. 95-96, 99 e.v.
49
Colton, Moscow, Appendix A, 757-758.
50
R. A. French, 'Moscow, the Socials Metropolis', in: Gordon E. Cherry en Anthony Suthcliffe (red.),
Metropolis, 1890-1940 (Londen, 1984) 258-259 en 364..
51
Economische analyses toonden aan dat men met de communistische economie niet in staat was de markt van
half-fabrikaten en producten te voorzien. A. Nove, het hoofdstuk 'Industrial Management and Micro-economic
18