Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

Paleis van de Sovjets had weliswaar het grootste standbeeld van Lenin moeten worden. Het is
niet mogelijk te concluderen waarom het project van het Paleis nooit werd gerealiseerd.
Aanvankelijk voldeed de techniek niet, spoedig leek de inval van de Nazi's een aannemelijke
reden de bouw stop te zetten, uiteindelijk werd de bouwactiviteit ondermijnd door water.
Zeker is dat er geen andere grote standbeelden van Lenin meer verrezen, terwijl er
waarschijnlijk tientallen beelden van Stalin werden opgericht met een hoogte van meer dan
dertig meter. In dezelfde jaren, vanaf 1937, werd er een nieuw type helden vereerd -
Dolgorukij, Donskoj en Nevskij. Zij waren aanvankelijk, vanaf 1917 tot 1936 verguisd
geweest als uitbuiters van het volk. Ook hun beeltenis verscheen in standbeelden, naast
standbeelden met personificaties van het Vaderland en de Vrijheid. Hun verschijning viel
samen met de afname van het belang van de positie van Lenin en de revolutie in de
standbeelden vanaf 1937.
Dit proces heeft zich afgespeeld vanaf het einde aan de jaren dertig. In de tekst over
architectuur wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van een architectonische stijl. Die
stijl werd doorontwikkeld, maar de wortels van het monumentalisme, zoals de stijl hier wordt
genoemd, liggen in de vroege jaren dertig. De zoektocht naar een stijl is daarom niet alleen
kenmerkend voor de late periode van het Stalinisme. Het lijkt met name de toegevoegde
symboliek die duidelijk maakt dat de architectuur vanaf de Tweede Wereldoorlog zich
onderscheid van de architectuur tot 1937.
Er is, kortom, in de toepassingen van symboliek een verandering aanwijsbaar die zich
in 1937, voor de Tweede Wereldoorlog inzet en die, dankzij die oorlog, door de overwinning
op Nazi-Duitsland, met meer elementen en versterkt kon worden doorgevoerd. 151 Deze
verandering heeft een duidelijke samenhang met de aard van de dictatuur. Door de
gigantische investering die de grote representatieve architectonische projecten voor de
dictatuur betekenden, en door de directe betrekking van de top van Stalin en de nomenklatura
in de beslissingen over deze projecten, is de architecuur van deze dictatuur een belangrijk en
specifiek kenmerk.
In de inleiding zijn vier elementen genoemd die kenmerkend zijn voor de wijze waarop Nove
en Gregory tot hun conclusies komen betreffende de Stalinistische dictatuur. Van die vier
elementen was de eerste de continuïteit: soms wordt de dictatuur expliciet opgevat als een
151 In het artikel van N. Hülbusch, 'Džugašvili der Zweite', worden deze data naar aanleiding van de filmindustrie
geheel bevestigd: ook daar vangt de nieuwe periode, met films waar Stalin door acteurs wordt vertolkt, aan in
1937, om na de oorlog, na de overwinning op Nazi-Duitsland, een hoge vlucht te nemen.
69