Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

zou veroorzaken, wordt niet voldoende onderbouwd om te controleren. 134 Wel staat de daling
van de Kaspische Zee er mee in verband - een daling die pas in de jaren '80 van de 20e eeuw
werd gekeerd; berucht werd met name de verdroging van de Kara-Bogaz Gol, een baai
omsloten door Turkmenistan, met een oppervlak van 18000 km2 en een enorm zoutgehalte.
Het zout, dat door de verdroging vrijkwam, verwaaide en vernietigde in Turkmenistan enorme
landbouwarealen - arealen die eigenlijk door de kanalen hadden moeten worden bevloeid. 135
Ook de betekenis van zowel arbeid als industrie veranderden na 1928 in metaforen.
Die verandering viel samen met het eerste vijfjarenplan. Dat plan was eerst gebaseerd op de
versnelling van de technologische ontwikkeling, industrialisering en de collectivisatie van de
landbouw binnen denkbare proporties. Deze doeleindes werden meermaals naar boven
bijgesteld, tot zij fantastische proporties hadden gekregen. 136 Toen in 1932 werd verklaard dat
deze fantastische proporties al na vier jaar waren bereikt, was ook het vijfjarenplan een
metafoor. De verschuivende symboliek in de ideologie, het onderwijs, in de architectuur en de
film, beïnvloedden het gezicht van zowel de levens van de burgers als de staat.
Nadat in de oorlogsjaren de nieuwe rangen van maarschalk werd geïntroduceerd, werd
er een nog hogere rang gevonden, die van Generalissimus, in 1945, gereserveerd voor Stalin
alleen: Generalissimus van de Sovjet Unie. 137 Inderdaad impliceert het woord met zijn
Italiaanse oorsprong de onderschikking aan alleen de heerser, maar er was in 1945 niemand
die deze heerser kon zijn dan alleen Stalin zelf: Stalin die alleen verantwoording schuldig is
aan Stalin. Hij was in die tijd niet langer de facto leider van de partij, maar ook officieel: in
1941 was hij Voorzitter van de Opperste Sovjet geworden, terwijl hij zijn positie als
Secretaris Generaal van de Partij had behouden; dat vormde ook zonder de positie van
Generalissimus al een constitutionele bijzonderheid. Opvallend hoe weinig nadruk dit bij
schrijvers krijgt; meermaals meldden zij hoe nietszeggend de functie van Secretaris Generaal
leek naast Stalins eigenlijke macht, 138 dat gold voor de dertiger jaren, maar niet voor de
periode die zou volgen. De Stalinistische periode zou vanaf 1941 echter nog 12 jaar beslaan.
In 1946 werd de naam Raad (of Sovjet) van Volkscommissarissen - de eigenlijke
regering - veranderd in Raad van Ministers. 139 De commissaris was de afgevaardigde geweest
134
P. R. Josephson, Industrialised Nature, on the Soviet canal systems: hoofdstuk één, vooral 27-44.
135
De verdroging van deze baai speelt een centrale rol in F. Westerman, Ingenieurs van de ziel (Amsterdam
2002).
136
A. Dove, An Economic History of the USSR, 20.
137
Генералиссимус Советского Союза: generalissimus of the Sovjet Union.
138
Dat geldt voor onder meer Overys, Dictators. Hitler’s Germany, Stalin’s Russia, en Services Stalin. A
Biography. Specifiek daarbij is dat zij daarmee de nadruk leggen op de periode dat Stalin zijn macht
consolideerde, van ongeveer 1928 tot 1935.
139
Although Soviet (Councel) of Workers - Soviet in short - remained part of the name of the Union.
63