Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

Boris Iofan, plan voor Paleis van de Soviets uit 1935. Overgenomen uit
http://en.wikipedia.org/wiki/Palace_of_Soviets (het onderschrift daar is onjuist). Let op de
marcherende menigtes. Er waren ook alternatieve ontwerpen, onder andere voor een vierkante toren.
Zie daarvoor de afbeelding p. 179 in de cat. E. Sommer, B. Faccani, M. Kremin, U. Kirsch red.,
Konzeptionen in der Sowjetischen Architectur 1917-1988, 1989, Berlijn.
In weer latere stadia werd de zigurat nog eens de hoogte in gedreven en de sculptuur
opgeblazen tot enorme proporties. Voor de sculptuur werd Sergei Merkurov aangesteld -
Merkurov werd later ook als beeldhouwer gekozen voor het eerste reusachtige standbeeld dat
in 1939 van Stalin zou verrijzen (afb. p. 36). Het geplande totaal, inclusief sculptuur, bereikte
een hoogte van 430 meter - meer dan het Empire State Building in New York (381 meter).
Overigens was het volume, door de enorme basis van het gebouw, nog eens vele malen groter
dan dat van de Empire State. Toen de grootte van het gebouw en de wedloop met New York
in de Sovjet bladen een grote rol gingen spelen, viel de interesse van de internationale pers in
de prijsvraag weg. Het was tragisch omdat het verlies aan interesse zich ook op andere
gebieden voltrok; de architectuur, beeldende kunsten en film uit de Sovjet Unie hadden in
West-Europa een faam verworven die zij in het oude Rusland nooit hadden gekend. De
ontwikkelingen in 1932 bezegelden het einde van de Avant Garde en luidden een eensluidend
Stalinistisch credo in. Het was ook tragisch omdat de architectuur en de kunsten van de Sovjet
Unie hun positie in de westerse kunsten nooit meer terug zouden krijgen. Er wordt niet altijd
onderkend dat deze ontwikkeling voor de artistieke gebieden gelijk opging. Bijvoorbeeld de
Sovjet films hadden hun erkenning in het westen voornamelijk gekregen door de films die tot
1932 waren geproduceerd. Ejsenštejn had in 1930 de mogelijkheid gekregen in Mexico voor
een Amerikaanse onderneming Que viva Mexico te draaien. Het voortijdige einde van dit
project in 1932 is bijna altijd geïnterpreteerd als een serie intriges tussen hem en Upton
Sinclair. Het zou, volgens de meeste schrijvers, aan Upton Sinclair hebben gelegen -
Ejsenštejn had dergelijke geruchten verspreid - en volgens enkelen die het later onderzochten
aan de intriges van Ejsenštejn zelf. Het past echter chronologisch perfect in de algemene
gebeurtenissen op cultureel gebied. Feit is immers dat hij dat jaar op bevel van Stalin werd
gelast uit Mexico terug te keren. 73 De Sovjet Unie werd in de jaren 1932-1934 in een
73 H. Geduld en R. Gottesman. Sergei Eisenstein and Upton Sinclair: The Making and Unmaking of Que Viva
Mexico!, Bloomington, Indiana, 1970. Overigens werd de denunciatie van de muziek van Šostakovič pas ten
volle ingezet in 1936.
27