Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

Moskou had bij de revolutie van 1917 zijn positie teruggekregen als hoofdstad van
Rusland, werd daarbij tevens de hoofdstad van de Unie, inclusief de omringende,
gekoloniseerde staten of protectoraten en werd daarmee vanaf die tijd gezien als de hoofdstad
van het communis. Deze meervoudige status bleef lang in schril contrast staan met de
bouwactiviteiten. De geringe omvang van die activiteiten leidde tot een toenemende
bewoningsdichtheid. De industrialisatie vereiste immigratie, terwijl het tekort aan
wooneenheden niet werd opgelost. In 1926 was er 5,7 m2 beschikbaar per persoon en later, in
1956, toen Chruščëv Stalin zo sterk zou bekritiseren, was dat geslonken tot 4,8 m2. 52 De
nadruk lag in het masterplan Nieuw Moskou ook niet op appartementen, maar op het Paleis
van de Arbeid. 53 Voor dat Paleis werd zelfs een aparte Raad ingesteld. De ruimte voor
appartementen werd gezocht in de tuinsteden: satellietsteden die van Moskou zouden worden
gescheiden door groenstroken en buiten het plan Nieuw Moskou vielen. De planners die deze
satellietsteden propageerden, de desurbanisten, waren georganiseerd in een tuinsteden-
sociëteit en hadden aanvankelijk een sterkere stem dan de planners die zich uitspraken voor
de ontwikkeling van Moskous centrum. 54
In 1922 werd voor het Paleis van de Arbeid de eerste prijsvraag uitgeschreven, tegelijk
met de Declaratie van de stichting van de USSR. Toen in 1931 de prijsvraag werd hernieuwd,
werd aan het paleis een nieuw thema meegegeven en kreeg het zijn nieuwe, bijbehorende
naam: Paleis van de Sovjets. 55 Ook werd de oorspronkelijke Raad voor de bouw van het
Paleis vervangen voor een nieuwe Bouwraad. In deze nieuwe organisatie namen Lazar
Kaganovič, Kliment Vorošilov, Avel Enukidze en Konstantin Uchanov zitting - een
belangrijke lijst namen van loyalisten, behoorden tot de groep die het dichtst bij Stalin stond,
maar geen van hen had een architectonische achtergrond. De uitzondering was Konstantin
Uchanov, die al langer een centrale positie in het bestuur van Moskou had bekleed; hij was
voorzitter van het uitvoerend comité van de Raad van de stad Moskou - een functie
vergelijkbaar met die van de voor-revolutionaire burgemeester (бургомастер). Hij was al in
de vroege jaren twintig opgeklommen van metaalarbeider tot hoofd van de Staats
Elektriciteitswerken, politicus geworden in één van de deelraden van de stad, en later lid van
het Centraal Comité van de Partij, voor hij zijn leidende functies over de stad Moskou
Problems' in The Soviet Economic System, 88-123. Een illustratie van deze tekorten is het privé huis van
Melnikov, dat, gebouwd moest worden zonder balken om de vloeren te stutten (beton was ook niet verkrijgbaar),
wat werd opgelost door planken op hun kant te plaatsen en in een patroon te vervlechten.
52 R. A. French, 'Moscow, the Socials Metropolis', 373 - French' informatie is geheel gebaseerd op J. Bater, The
Soviet City. Ideal and Reality (Londen, 1980), 100
53 Дворец Труда, of Dvorets Truda: Paleis van de Arbeid.
54 Ikonnikov, Russian Architecture of the Soviet Period, 105-113.
55 Дворец Советов of Dvorets Sovetov: Paleis van de Sovjets.
19