Hoe de rode ster (pdf) - Jan van de Pavert - Xs4all

Rechtsonder: Lenin op het Finlandplein, Leningrad. Sculptuur S.A. Jejseev, sokkel: V.A. Ščuko en
V.G. Gelfrejch (de ontwerpers van Lenins mausoleum in Moskou en van de binnenzijde van het Paleis
van de Sovjets uit 1937), 1926. Hier heeft de sokkel heeft nog een modernistische inslag. Het
monument werd naar dit plein overgebracht in 1945/1946.
Eerste foto: www.skitalets.ru/books/taskent3/ris03.jpg. Tweede: M. P. Bazhan/Academie van
wetenschappen van de S.S.R. Oekraïne, red., Soviet Ukraine, Kiev, geen datum; waarschijnlijk 1968,
p. 504. Derde foto: Л. Б. Успенский, Ленинград. Архитектурные ансамбли и памятники, Leningrad,
1977, afb. 118, tekst p. 317.
Het standbeeld op het Paleis volgde de meest algemene pose die aan Lenin werd gegeven.
Daarin is hij in beweging en zet hij een stap voorwaarts, alsof hij ons zelf voorgaat op de weg
die hij wijst. Zijn gebaar naar de toekomst is kenmerkend. Lenin kijkt daarbij voorwaarts,
nooit omlaag. De algemene Stalin-sculptuur toont een heel andere pose: Stalin is statisch,
heeft zijn hand langs zijn zij of, als Napoleon, achter één van zijn revers en de blik lichtjes
omlaag gericht. Stalin draagt meestal de wollen jas die hoorde bij zijn militaire outfit uit de
Grote Vaderlandse Oorlog. Waarschijnlijk verscheen het grootste standbeeld van Stalin aan
het Volga-Donkanaal geplaatst. Het werd na Stalins dood al snel neergehaald, net als de
andere grote standbeelden van Stalin en vervangen voor een beeld van Lenin. Er zijn veel
teksten die het standbeeld aan het Volga-Donkanaal in herinnering brengen, alsof daarmee het
bewijs is gegeven van de idiotie van Stalins dictatuur, maar het wordt zelden afgebeeld. Deze
sculpturen zijn de opvolgers van het Paleis van de Sovjets.
Aanvankelijk was Stalin altijd afgebeeld als deel van een tableau, tussen andere
figuren. Het kon daarbij Stalin betreffen als deel van een groep revolutionairen, of Stalin
temidden van scholieren die hem huldigen met bloemen, maar in 1939 maakte hij zich zich
definitief van zijn omstanders los met het eerste standbeeld van gigantische proporties. Het
stond op het toenmalige Plein van de Mechanisatie, in het midden van de Al-unie Agrarische
expositie in Moskou. Het was, met sokkel, 30 meter hoog. Stalin had Lenin daarmee al vóór
de Tweede Wereldoorlog van de eerste plaats verdreven. De beeldhouwer, Sergei Merkurov,
was ook verantwoordelijk voor het beeld op het Paleis van de Sovjets. Hij had met dit werk
meteen de markante pose van Stalin bereikt en zou ook gevraagd worden meer van deze
standbeelden te maken, onder andere voor Jerevan, met de totale hoogte van 51 meter, dat
werd voltooid in 1949. In de sokkel zat een museum. 99
99 Academie voor de architectuur van de USSR, Sovjetskaja architectura. Ježegodnik II (Moskou 1953) 13-22.
36