Archeologische Kroniek - Historische Vereniging Holland

14 Archeologische kroniek Noord-Holland 2003
Afb. 8. Amsterdam * Middenweg, ‘Frankendael’. De plattegrond van de midden-18de-eeuwse plantenkas
(foto: bureau Monumenten en Archeologie, W. Krook).
zichte van de vloer. Ten zuidwesten, vlak tegen de zuidmuur, lag een waterkelder van 2,60 x
1,90 m. Na sloop was het muurwerk opgevuld met donkere humeuze aarde met veel fijn
puin en aardewerkafval.
De baksteenformaten, het gebruik van metselkalk, de plavuizen en het type waterkelder wijzen
op een 18de-eeuwse datering. De bakstenen bleken zelfs identiek aan de stenen die
waren gebruikt bij de uitbreiding van het woonhuis in 1720-1747. Het scherfmateriaal uit de
afdeklaag gaf aan dat de sloop tussen ca 1800 en 1825 was uitgevoerd. Gezien de lichte fundering
was het gebouw niet geheel van steen opgetrokken. Vermoedelijk was er een lichte
houten opbouw, eventueel voorzien van glas. In dat geval ligt de functie van wintertuin of
oranjerie voor de hand. De locatie in de tuin ondersteunt deze interpretatie. Het gebouwtje
staat in de noord-westkant van de tuin met de rechte achterwand gericht op het zuidwesten.
Dit waarborgde zoveel mogelijk zonlicht en warmte in de ruimte. De noordzijde, de koude
kant, was afgeschermd met een gebogen twee-steens muur. Mogelijk diende deze muur
voor isolatie. Er zijn geen sporen gevonden van een stookruimte of verwarmingskanalen
tussen de afzonderlijke ruimten. Het was een kas zonder binnenverwarming, waar bakken
met planten achter glas stonden. De nabije ligging van de waterkelder onderschreef het gebruik
als plantenkas. Hier was immers het benodigde sproeiwater binnen handbereik. In dit
verband is het ook opvallend dat voor de vloeren ongeglazuurde plavuizen zijn gebruikt.
Soortgelijke plavuizen zijn aangetroffen in de vloer van de Kaapse Kas uit 1714 in de Hortus
Botanicus. Ze hadden als voordeel dat zij in vochtige ruimtes meer greep aan de schoenzolen
boden dan geglazuurde exemplaren. Na onderzoek zijn de bouwresten voor behoud ter
plaatse afgedekt.
Gemeente Amsterdam, bureau Monumenten en Archeologie, J. Gawronski