Archeologische Kroniek - Historische Vereniging Holland

Archeologische kroniek Noord-Holland 2003 57
tingsterreinen, gesitueerd in het voormalige Oer-IJ estuarium, het strandwallen- en strandvlaktengebied,
en het veengebied ten oosten van de strandwallen. De vindplaatsen bestaan
in de regel uit cultuurlagen die rijk zijn aan organische resten. Voor het uitvoeren van het
monitoringonderzoek is gebruik gemaakt van micromorfologisch onderzoek (slijpplaatjes),
pollenonderzoek, hoogtemetingen, wormentellingen en is vier keer per jaar op de vindplaatsen
de oxidatiediepte bepaald (de diepte waarop zuurstof in de boden kan dringen).
Voor ruilverkavelingsgebied Waterland-Oost en -Midden werden uiteindelijk twaalf terpen
voor het monitoringonderzoek geselecteerd. Teneinde goed inzicht te krijgen in de
rol van de waterhuishouding op de aantasting van de archeologische resten werden vooral
terpen uit verschillende waterhuishoudingssituaties geselecteerd:
– Twee terpen buiten een blokbemalingsgebied (gebied met een lagere waterstand) en
in het verleden niet particulier onderbemalen (opgenomen in een beheersgebied);
– Twee terpen binnen een blokbemalingsgebied, maar beschermd door middel van
peilscheidingsdammen en in het verleden niet particulier onderbemalen;
– Vier terpen binnen een blokbemalingsgebied;
– één terp buiten een blokbemalingsgebied, maar binnen een particuliere onderbemaling;
– Drie terpen binnen een blokbemalingsgebied dat daarvoor particulier onderbemalen
werd.
Voor het ruilverkavelingsgebied Limmen-Heiloo werden uiteindelijk vijf terreinen geselecteerd
voor het monitoringonderzoek. Het ging in alle gevallen om terreinen met cultuurlagen
uit de Romeinse tijd. Deze cultuurlagen bleken meestal beter geconserveerd en
bevatten een hoger klei- en humusgehalte dan oudere of jongere lagen. Ze waren
daardoor beter geschikt voor monitoring. Om ook in dit gebied de rol van de waterhuishouding
op de aantasting van de archeologische resten te kunnen onderzoeken, bevonden
de terreinen zich in verschillende waterhuishoudingssituaties:
– Eén terrein waar het waterpeil is aangepast om zowel agrarisch gebruik als natuurwaarden
te realiseren (relatienotagebied);
– Twee terreinen die buiten de polderpeilverlaging vallen, maar waar normaal agrarisch
gebruik is toegestaan;
– Twee terreinen die binnen de polderpeilverlaging vallen.
Helaas werd kort na de start van het monitoringonderzoek de toestemming geweigerd
om de twee terreinen die buiten de polderpeilverlaging vielen te betreden.
Het onderzoek heeft belangrijke inzichten verschaft in de processen die tot aantasting van
archeologische lagen leiden, de snelheid waarmee deze aantasting plaatsvindt en de invloed
die de waterhuishoudingssituatie hierop heeft.
Voor ruilverkavelingsgebied Waterland-Oost en Midden is bijvoorbeeld gebleken dat:
– Invoering van blokbemaling waarbij plotseling een decimeters lager slootwaterpeil
van kracht wordt, onmiskenbaar leidt tot aanzienlijke en diepgaande aantasting van
veenterpen.