Archeologische Kroniek - Historische Vereniging Holland

56 Archeologische kroniek Noord-Holland 2003
verdroging die hiermee gepaard gaat, leidt tot krimp, klink, verstoring van het bodemleven,
ontkalking en veraarding van de archeologische vondstlagen. Uit voorgaand onderzoek
bleek echter dat ook bij een verhoging van het polderpeil aantasting van archeologische
waarden optrad. Bij een verhoging van het polderpeil zal het bodemleven zich verplaatsen
naar de hoger gelegen delen in het terrein zoals bijvoorbeeld terpen. Op deze
plaatsen zal door de toename van de bodemfauna een versnelde afbraak en/of doorgraving
(homogenisatie) van archeologische waarden plaatsvinden.
De provincie Noord-Holland wil een beleid voeren dat de langdurige bescherming van
archeologische waarden in de provincie mogelijk maakt. Helaas moest men echter constateren
dat kwantificeerbare gegevens met betrekking tot de effecten van bijvoorbeeld
polderpeilverlaging voor de conservering van archeologische vindplaatsen nagenoeg ontbraken.
Dergelijke gegevens zijn van groot belang om effectieve beschermende maatregelen
te kunnen nemen. De provincie Noord-Holland heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau
opdracht gegeven om door middel van een monitoringonderzoek gegevens te verzamelen
over de kwalitatieve en kwantitatieve achteruitgang van de archeologische resten ten
gevolge van verlaging van de grondwaterstand. In de periode 1994 tot en met september
2001 zijn hiervoor archeologische monitoringonderzoeken uitgevoerd in twee ruilverkavelingsgebieden
in Noord-Holland. Het betreft het ruilverkavelingsgebied Waterland-Oost
en -Midden en ruilverkavelingsgebied Limmen-Heiloo. Deze onderzoeken hielden in dat
op de verschillende terreinen zogenaamde ‘monsterpunten’ zijn ingericht waar, over een
periode van enkele jaren, herhaaldelijk metingen en monstername zijn uitgevoerd. Voor
beide ruilverkavelingsgebieden geldt dat de archeologische sporen zich vrijwel direct onder
de zodenlaag bevinden en daardoor extra gevoelig zijn voor aantasting.
Op basis van de resultaten zou men vervolgens kunnen bepalen:
– Wat het effect is van de verschillende waterhuishoudingssituaties (die na de ruilverkaveling
zijn te onderscheiden) op de archeologische resten;
– Wat het effect is van specifieke beschermingsmaatregelen die worden getroffen ten
behoeve van de archeologische waarden.
In het ruilverkavelingsgebied Waterland-Oost en -Midden heeft het onderzoek plaatsgevonden
op een aantal archeologisch waardevolle vindplaatsen in het veenweidegebied die
gedurende de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd in gebruik zijn geweest als huisplaatsen
(Exaltus e.a. 2003). Huisplaatsen in het veenweidegebied bestaan in het algemeen uit een
met plaggen opgebouwd terplichaam. Dergelijke uit veen- en kleiplaggen bestaande ophogingslagen
vormen in het centrum van de terplichamen vaak pakketten van meer dan
1m dikte. In veel gevallen worden deze plaggenpakketten afgewisseld door haardpakketten
die uit lagen gebakken klei, as en houtskool bestaan. Op een enkele aan het huidige
maaiveld zichtbare terp na, zijn de meeste terplichamen weggezakt in het veen.
In het ruilverkavelingsgebied Limmen-Heiloo had het onderzoek betrekking op archeologische
vindplaatsen uit de late ijzertijd, Romeinse tijd, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd (Molenaar
e.a. 2003). Het gaat hier voornamelijk om voormalige woonplaatsen of nederzet-