Vanonder de koperen ploert - Hans Vervoort

en in de drieënhalve maand van ons verblijf op Java hebben
we dat niet gezien.
Surabaja kent ook zijn moderne hoogbouw, het Ramayana-
hotel en het Mirama-hotel, grote steenklompen van
westerse snit, die een beetje misstaan tussen de rest, maar
dat is natuurlijk mijn purisme als oud-inwoner.
Ik moet trouwens uitkijken dat ik niet te veel reclame ga
maken voor deze ruime, hartelijke stad met zijn vele eethuisjes,
prima zwembaden (Tegalsari, Brantas), goed verzorgde
dierentuin. Want speciale toeristische attracties
heeft het niet te bieden. De restanten van het koloniale verleden
liggen letterlijk op het kerkhof. Peneleh is het oudst,
het ligt midden in de stad, ingeklemd tussen huizen en een
pasar. In Nederland zou het al lang plaats hebben moeten
maken voor een winkelgalerij. Er is geen boompje te bekennen
(Willem Walraven schreef al voor de oorlog: `Het
was er gloeiend heet en het is er geheel boomloos. De gra-
ven liggen in het gelid want de doodgraver was bepaald een
oud-sergeant').
Het kerkhof maakt een troosteloze indruk. De meeste
graven hebben een verroest dakje, sommige zijn geheel opgetrokken
uit verroest ijzer, vele graven zijn gedeeltelijk
open. Door de gaten in het deksel kun je nog wat droge
houtresten ontdekken. Grafroof schijnt hier niet uitzonderlijk
te zijn, vooral Chinese kerkhoven hebben ervan te lijden.
Op een van de grootste graven zitten een paar opgeschoten
jongens te oefenen met een windbuks. We lopen er
voorbij en als ik even omkijk heeft een van hen net speels de
buks op mijn rug gericht.
Ik fotografeer het graf van de familie Metselaar, dat geheel
in puin ligt. Prima sick joke, denk ik er nog bij. Schande,
je zult er maar moeten liggen en hoe lang heb ik zelf nog
helemaal?
Kembang Kuning te Surabaja herbergt de overledenen
sinds 1920 en hier moet mijn broertje begraven liggen,
eigenlijk mijn broer want hij was een jaar ouder dan
ik. Nerveus meld ik me bij de ingang, weet zo gauw het
woord voor broer niet en sta het zwetend op te zoeken in
een boekje, terwijl de dienstdoende ambtenaren geluidloos
wachten.
Robert Vervoort, ze kunnen het niet vinden in hun boeken.
Er is een Betsie Vervoort en een Ronald Arnold Vervoort,
maar Robert? Een militair soms? Nou nee, een kind.
Na enig aarzelen sturen ze ons toch maar door naar het militair
kerkhof. We lopen door de burgerij, grote grijze stenen
met pathetische opschriften, hier ligt ons lief moesje.
Bij Sjoerd Edelhagen slaan we linksaf. Een menigte jongetjes