Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne ...

volgens de toetsspecificatie geschreven en weer iemand anders heeft misschien het onderdeel gemaakt
waarmee een bepaald punt in de specificatie wordt geoperationaliseerd.
Tenslotte heeft iemand het item uit alle andere mogelijke items voor deze toets geselecteerd. Omdat al
deze beslissingen enige mate van subjectiviteit in zich dragen, is het wellicht beter dergelijke toetsen te
beschrijven als objectief gescoorde toetsen.
Bij directe taalgedragtoetsing worden cijfers doorgaans toegekend op basis van een oordeel. Dit betekent
dat de beslissing over hoe goed de leerder presteert subjectief wordt genomen, rekening houdende
met relevante factoren en onder verwijzing naar eventuele richtlijnen of criteria en ervaring. Wat pleit
voor een subjectieve benadering is dat taal en communicatie uiterst complex zijn, niet in hapklare
brokken kunnen worden ontleed en groter zijn dan de som van hun samenstellende delen. Het is vaak
buitengewoon lastig om te bepalen wat een bepaald item nu precies toetst. Daarom is het afstemmen
van toetsitems op specifieke aspecten van competentie of taalgedrag lang niet zo vanzelfsprekend als
het klinkt.
Om eerlijk te zijn moeten alle toetsen zo objectief mogelijk zijn. De invloed van de persoonlijke waardeoordelen
die een rol spelen bij subjectieve beslissingen over de keuze van inhoud en kwaliteit van
taalgedrag moet zo veel mogelijk worden beperkt, vooral als het gaat om summatieve toetsing. Dit
omdat toetsresultaten heel vaak worden gebruikt door derden om beslissingen te nemen over de toekomst
van diegenen die zijn beoordeeld.
Subjectiviteit bij toetsing kan worden beperkt, hetgeen de validiteit en betrouwbaarheid ten goede
komt, door de volgende stappen te nemen:
• ontwikkelen van een inhoudelijke specificatie van de toetsing, bijvoorbeeld op basis van een gemeenschappelijk
referentiekader voor de betrokken context;
• gebruik maken van oordelen van verschillende personen om inhoud te selecteren en/of om taalgedrag
te waarderen;
• hanteren van standaardprocedures die voorschrijven hoe de toetsing moet worden uitgevoerd;
• beschikbaar stellen van vaste correctiesleutels voor indirecte toetsen en baseren op vastomlijnde
criteria van oordelen bij directe toetsen;
• eisen van meerdere oordelen en/of weging van verschillende factoren;
• vertrouwd maken van beoordelaars met toetsingsrichtlijnen;
• Beoordelen van de kwaliteit van de toetsing (validiteit, betrouwbaarheid) door toetsresultaten te
analyseren.
Zoals is gesteld aan het begin van dit hoofdstuk is de eerste stap om subjectiviteit bij alle stadia in het
beoordelingsproces te verminderen een gezamenlijk begrip van het construct tot stand brengen en een
gemeenschappelijk referentiekader hanteren. Het Referentiekader wil een dergelijke basis bieden voor
de specificatie van de inhoud en voor het ontwikkelen van vastomlijnde criteria voor directe toetsen.
9.3.9 Waardering a.d.h.v. taalgedrag/waarderen aan de hand van een checklist
Waardering a.d.h.v. taalgedrag is oordelen dat een persoon zich op een bepaald niveau of een bepaalde
niveaulaag bevindt op een schaal die bestaat uit een aantal van dergelijke niveaus of lagen.
Waarderen a.d.h.v. een checklist is iemand beoordelen ten opzichte van een lijst met punten die relevant
worden geacht voor een bepaald niveau of module.
Bij Waardering a.d.h.v. taalgedrag gaat het erom de beoordeelde persoon onder te brengen in een
niveaugroep. De nadruk is verticaal: hoe ver komt hij/zij op de schaal? De betekenis van de verschillende
niveaus/niveaulagen moet duidelijk worden gemaakt door schaaldescriptoren. Er kunnen diverse
schalen zijn voor verschillende categorieën en deze kunnen op dezelfde pagina worden gepresenteerd
als een raster of op verschillende pagina’s. Er kan een definitie worden opgenomen voor elk niveau/elke
niveaulaag maar ook voor het hoogste, laagste en middelste niveau.
Het alternatief is een checklist, waaruit moet blijken dat relevante zaken zijn behandeld. Hier is de
nadruk horizontaal: hoeveel van de inhoud van de module heeft hij of zij succesvol verwerkt? De
checklist kan worden gepresenteerd als een lijst met punten, net als een vragenlijst. Maar dat kan ook in
de vorm van een beoordelingsster, of dergelijke. De respons kan Ja/Nee zijn. De respons kan ook gedifferentieerder
zijn, met een reeks stappen (bijvoorbeeld 0–4) die bij voorkeur aangeduid worden met een
label, met definities die uitleggen hoe de labels moeten worden geïnterpreteerd.
De toelichtende descriptoren vormen onafhankelijke, criteriumgerichte uitspraken die gecalibreerd zijn
168
Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen