Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne ...

Gebruikers van het Referentiekader zouden kunnen overwegen en, indien van toepassing, vermelden:
• in welke mate welke vaardigheden vereist zijn voor de bevredigende uitvoering van de communicatieve taken die de
leerder geacht wordt op zich te nemen,
• welke vaardigheden mogen worden voorondersteld en welke zullen moeten worden ontwikkeld;
• welke naslagmiddelen de leerder doeltreffend zal moeten kunnen gebruiken.
4.6 Teksten
Zoals in hoofdstuk 2 is uitgelegd, wordt onder ‘tekst’ elk stuk taal verstaan, gesproken of geschreven,
dat taalgebruikers/leerders ontvangen, voortbrengen of uitwisselen. Dit betekent dat er geen talige
communicatie kan plaatsvinden zonder tekst; alle taalactiviteiten en -processen worden geanalyseerd
en geclassificeerd in termen van de verhouding tussen de gebruiker/leerder (en eventuele gesprekspartners)
en de tekst, ongeacht of deze wordt beschouwd als een eindproduct, een artefact, dan wel
als een doel of als een product dat wordt uitgewerkt. Deze activiteiten en processen worden tamelijk
gedetailleerd beschreven in de paragrafen 4.4 en 4.5. Teksten kunnen verschillende functies hebben in
het sociale leven en leiden tot dienovereenkomstige verschillen in vorm en inhoud. Voor verschillende
doeleinden worden verschillende media gebruikt. Verschillen in medium, doelstelling en functie leiden
tot dienovereenkomstige verschillen in de context van de boodschap en in de organisatie en presentatie
ervan. Daarom kunnen teksten worden onderverdeeld in verschillende tekstsoorten die tot verschillende
genres behoren. Zie ook paragraaf 5.2.3.2 over macrofuncties.
4.6.1 Teksten en media
Iedere tekst wordt gedragen door een bepaald medium, gewoonlijk geluidsgolven of beschreven artefacten.
Er kunnen subcategorieën worden vastgesteld aan de hand van de fysieke eigenschappen van het
medium die de processen van productie en receptie beïnvloeden, voor spraak bijvoorbeeld rechtstreeks
spreken op korte afstand tegenover een publieke toespraak of een telefoongesprek, en voor schrift bijvoorbeeld
drukwerk tegenover schuinschrift of verschillende scripts. Om te kunnen communiceren
via een bepaald medium moeten gebruikers/leerders beschikken over het noodzakelijke sensorische en
motorische apparaat. In het geval van spraak moeten zij in de gegeven omstandigheden goed kunnen
horen en een goede beheersing hebben van de klankvormings- en uitspraakorganen. In het geval van
gewoon schrijven moeten zij met de nodige scherpte kunnen zien en beheersing hebben over hun
handen. Vervolgens moeten zij over de kennis en vaardigheden beschikken, elders beschreven, om aan
de ene kant de tekst te herkennen, begrijpen en interpreteren, of aan de andere kant deze te organiseren,
formuleren en produceren. Dit geldt voor elke tekst, ongeacht de aard.
Het voorgaande hoeft mensen met leermoeilijkheden of sensorische/motorische beperkingen er niet
van te weerhouden vreemde talen te leren of te gebruiken. Er zijn apparaten ontwikkeld, van eenvoudige
hoortoestellen tot met het oog bediende spraakcomputers, waarmee zelfs de ernstigste sensorische
en motorische problemen te overkomen zijn. Ook het gebruik van de juiste methoden en strategieën
maakt dat jonge mensen met leermoeilijkheden met opvallend succes waardevolle doelstellingen in
vreemde talen kunnen bereiken. Liplezen, het gebruik van restanten van het gehoor en fonetische training
stellen doven en slechthorenden in staat mondelinge communicatie op hoog niveau te realiseren
in een tweede of vreemde taal. Met de nodige vastbeslotenheid en aanmoediging beschikken mensen
over een buitengewoon vermogen om belemmeringen in de communicatie en in de productie en het
begrip van teksten te overwinnen.
In beginsel kan elke tekst worden overgedragen door elk medium. In de praktijk zijn medium en
tekst echter veel nauwer met elkaar verbonden. Schrift draagt meestal niet de volledige betekenisvolle
fonetische informatie die door spraak wordt overgedragen. Alfabetisch schrift geeft meestal geen stelselmatige
prosodische informatie (zoals klemtoon, intonatie, pauzes, stilistische reductie, enzovoort).
Medeklinker- en logografisch schrift nog minder. Paralinguïstische kenmerken zijn meestal helemaal
niet vertegenwoordigd in het schrift, al kan er natuurlijk wel naar verwezen worden in de tekst van een
roman, toneelstuk, enzovoort. Ter compensatie worden bij schrijven paratekstuele kenmerken gebruikt,
die zijn gebonden aan een ruimtelijk medium en niet beschikbaar zijn bij het spreken. Bovendien legt
88
Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen