Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne ...

voor de desbetreffende niveaus. Daarom kunnen ze worden gebruikt zowel bij het opstellen een checklist
voor een bepaald niveau, bij sommige versies van de Taalportfolio, alsook om waarderingsschalen
of rasters te produceren die alle relevante niveaus omvatten ( zoals te zien is in hoofdstuk 3, voor zelfbeoordeling
in tabel 2 en voor beoordeling door een examinator in tabel 3.)
9.3.10 Indruksoordeel/gefundeerd oordeel
Indruksoordeel: volledig subjectief oordeel dat berust op observatie van taalgedrag in de klas van de
leerder, zonder hierbij specifieke criteria uit een specifieke toets te betrekken.
Gefundeerd oordeel: oordeel waarbij de subjectiviteit van de individuele beoordelaar wordt beperkt door de
indruk aan te vullen met een bewuste toetsing aan de hand van specifieke criteria.
We spreken hier van ‘indruk’ wanneer docenten/leerkrachten hun waardering uitsluitend op observatie
van taalgedrag in de klas, huiswerk, enzovoort. Vele vormen van subjectieve waardering, met name
die welke gehanteerd worden bij permanente toetsing, gaan gepaard met het kwantificeren van een
indruk op basis van reflectie of geheugen, eventueel toegespitst op bewuste observatie van de betrokken
persoon gedurende een periode. Zeer veel schoolsystemen werken op deze basis.
Met de term ‘gefundeerd oordeel’ wordt hier bedoeld de situatie waarin een indruk wordt gefundeerd
waardoor d.m.v. een toetsbenadering een weloverwogen oordeel ontstaat. Een dergelijke methode
veronderstelt (a) een toetsing volgens een bepaalde procedure, en/of (b) een reeks gedefinieerde criteria
die onderscheid maken tussen de verschillende scores of cijfers, en (c) een bepaalde vorm van training
op het gebied van standaardisering. Het voordeel van de gefundeerde toetsingsmethode is dat als op
deze wijze een gemeenschappelijk referentiekader voor de groep beoordelaars wordt opgesteld, de
consistentie van de oordelen aanmerkelijk kan worden verhoogd. Dit is met name het geval als ‘benchmarks’
voorhanden zijn in de vorm van voorbeelden van taalgedrag en vaste koppelingen naar andere
systemen. Hoe belangrijk een dergelijke sturing is blijkt uit het feit dat multidisciplinair onderzoek
herhaaldelijk heeft uitgewezen dat met ongefundeerde oordelen de verschillen in strengheid van de
beoordelaars bijna net zo zwaar wegen in de toetsing van leerders als feitelijke verschillen in vaardigheid,
waardoor resultaten vrijwel uitsluitend op toeval berusten.
De schalen met descriptoren voor de gemeenschappelijke referentieniveaus kunnen worden benut om
een reeks gedefinieerde criteria op te stellen zoals beschreven bij (b) hierboven, of om de normen die
voortvloeien uit bestaande criteria uit te drukken in termen van de gemeenschappelijke niveaus. In de
toekomst kan standaardiseringstraining worden ondersteund met voorbeelden van taalgedrag op verschillende
gemeenschappelijke referentieniveaus.
9.3.11 Globaal/analytisch
Globale toetsing is het vellen van een algemeen samenvattend oordeel. Verschillende aspecten worden
intuïtief gewogen door de beoordelaar.
Bij analytische toetsing worden verschillende aspecten afzonderlijk bekeken.
Er zijn twee manieren waarop dit onderscheid kan worden gemaakt: (a) in termen van waar aandacht
aan wordt gegeven; (b) in termen van hoe een niveaugroep, cijfer of score tot stand komt. Systemen
combineren een analytische methode op het ene niveau soms met een holistische methode op een
ander niveau.
a) Wat te beoordelen: sommige methoden beoordelen een globale categorie zoals ‘spreken’ of ‘interactie’,
waarbij één score of cijfer wordt toegekend. Bij andere, meer analytische systemen moet de
beoordelaar aparte waarderingen toekennen aan een aantal op zichzelf staande aspecten van taalgebruik.
Bij weer andere methoden moet de beoordelaar een globale indruk noteren, aan de hand van
verschillende categorieën analyseren en vervolgens komen tot een onderbouwd holistisch oordeel.
Het voordeel van de afzonderlijke categorieën bij een analytische methode is dat ze de beoordelaar
stimuleren om scherp te observeren. Ze bieden een metataal voor onderhandeling tussen beoordelaars,
en voor feedback aan leerders. Het nadeel is dat telkens weer blijkt dat beoordelaars er moeite
mee hebben om de categorieën gescheiden te houden van een holistisch oordeel. Ook krijgen ze te
maken met cognitieve overbelasting wanneer ze meer dan vier of vijf categorieën moeten hanteren.
b) Berekenen van het resultaat: sommige methoden zetten geobserveerde prestaties op globale wijze af
tegen descriptoren op een waarderingsschaal, of de schaal nu globaal (één overkoepelende schaal) of
Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen 169