Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Behalve het fysieke geweld zijn nog twee andere visuele situaties van belang: ten eerste het organiseren
en uitbuiten van ongepaste contexten, ten tweede de verbeelding laten vieren met behulp van
special effects. Een paar voorbeelden ter illustratie van de lollige situaties die worden gecreëerd: een
baby krijgt in de supermarkt alcohol in de handen geduwd zodat zijn moeder in de problemen komt
(PROJECT X); in het zwembad en in de jacuzzi dobberen opblaasbare sekspoppen (PROJECT X, THE
HANGOVER I), in het appartement rent een kakelende kip rond, in de badkamer loopt een brullende
tijger (THE HANGOVER I). Bij de special effects gaat het vaak om een audiovisuele overdaad, veroorzaakt
door gewone dingen in een vreemde context: een explosie aan xtc-pillen (PROJECT X), een
tsunami Interessant aan bierblikjes, is dat het een komische regen aan via oorstokjes, het visuele een lawine register aan breed rondvliegende toegankelijk vissen is (NEW is en en KIDS
TURBO). nauwelijks door culturele verschillen wordt belemmerd. Dat is is bij woordgrappen
vaak wél het geval en ook bij culturele gewoonten die niet door iedereen worden
Interessant gekend. 29 is Gemeenschappelijk dat het komische via het aan visuele deze register voorbeelden breed toegankelijk is is dat de is bestaande en nauwelijks verwachting
door
culturele
door een
verschillen ongepaste door een wordt ongepaste reactie
belemmerd. wordt reactie Dat
ondermijnd:
is wordt bij woordgrappen ondermijnd: personages
vaak personages gebruiken
wél het geval gebruiken teveel
en ook bij teveel
culturele gewoonten die niet door iedereen worden gekend. 48 Gemeenschappelijk aan deze voor-
lichamelijke lichamelijke
lichamelijke inspanning inspanning
inspanning of juist te of weinig of
juist
juist te denkinspanning. te
weinig
weinig
denkinspanning.
denkinspanning. 30 30 Dergelijke
30 30 Dergelijke
Dergelijke
beelden is dat de bestaande verwachting door een ongepaste reactie wordt ondermijnd: personages
incongruenties betreffen vaak heel alledaagse zaken en vormen zo zo een dankbare
gebruiken teveel lichamelijke inspanning of juist te weinig denkinspanning. 49 Dergelijke incongruen-
aanleiding om te lachen. In die zin zijn komische adolescentenfilms nauwelijks
ties betreffen vaak heel alledaagse zaken en vormen zo dankbare aanleiding om te lachen. In die
zin
highbrow: highbrow:
zijn komische highbrow: ze vormen ze
adolescentenfilms ze een vormen
vormen aaneenschakeling nauwelijks aaneenschakeling
aaneenschakeling highbrow: van visuele van
ze vormen van en visuele
een visuele culturele en
aaneenschakeling en
culturele
culturele van
visuele overschrijdingen en culturele overschrijdingen waarbij het normale waarbij het verwachtingspatroon normale verwachtingspatroon permanent permanent doorbroken doorbroken
wordt. wordt.
wordt. wordt.
Interessant
Interessant
is
is
dat
dat
het
het
komische
komische
via
via
het
het
visuele
visuele
register
register
breed
breed
toegankelijk
toegankelijk
is
is
en
en
nauwelijks
nauwelijks
door
door
culturele
culturele
verschillen
verschillen
wordt
wordt
belemmerd.
belemmerd.
Dat
Dat
is
is
bij
bij
woordgrappen
woordgrappen
vaak
vaak
wél
wél
het
het
geval
geval
en
en
ook
ook
bij
bij
culturele
culturele
gewoonten
gewoonten
die
die
niet
niet
door
door
iedereen
iedereen
worden
worden
gekend.
gekend. 29 29 Gemeenschappelijk
Gemeenschappelijk
aan
aan
deze
deze
voorbeelden
voorbeelden
is
is
dat
dat
de
de
bestaande
bestaande
verwachting
verwachting
door een ongepaste reactie wordt ondermijnd: personages gebruiken teveel
incongruenties
incongruenties
betreffen
betreffen
vaak
vaak
heel
heel
alledaagse
alledaagse
zaken
zaken
en
en
vormen
vormen
zo
zo
een
een
dankbare
dankbare
aanleiding
aanleiding
om
om
te
te
lachen.
lachen.
In
In
die
die
zin
zin
zijn
zijn
komische
komische
adolescentenfilms
adolescentenfilms
nauwelijks
nauwelijks
overschrijdingen
overschrijdingen
waarbij
waarbij
het
het
normale
normale
verwachtingspatroon
verwachtingspatroon
permanent
permanent
doorbroken
doorbroken
Afb. 15 15 PROJECT
Afb. Afb. 16 op vaders auto PROJECT X vader Afb. X
15
waarschuwt 15 vader
PROJECT
PROJECT waarschuwt
X vader
(0:03:03–0:03:06) X vader (0:03:03–0:03:06)
waarschuwt (0:03:03–0:03:06)
waarschuwt (0:03:03–0:03:06) Afb. 16 PROJECT
Afb.
PROJECT Afb. X
16 16 (jongens
PROJECT
(jongens PROJECT hangen
X (jongens
hangen X op (jongens op vaders
hangen
vaders auto hangen auto
op
(0:26:37–
vaders auto (0:26:37–
(0:26:37–0:26:43) op vaders auto (0:26:37–
0:26:43)
0:26:43)
0:26:43)
Afb.
PROJECT Afb.
17
17
PROJECT
PROJECT
Afb. X: Thomas ziet via tv jongen op auto (1:02:48) Afb. 18 PROJECT X: de Mercedes de plomp in! (1:03:02)
X: Thomas Afb. ziet X:
17
17 via Thomas
PROJECT
PROJECT tv jongen ziet
X:
op X: via
Thomas
auto Thomas tv (1:02:48) jongen
ziet
ziet op
via
via auto
tv jongen
tv jongen (1:02:48)
op auto
op Afb.
(1:02:48)
auto 18 (1:02:48) PROJECT
Afb.
Afb. PROJECT X:
18
18 de
PROJECT
PROJECT Mercedes
X:
X: Mercedes X: de plomp
Mercedes
de Mercedes plomp in! in! (1:03:02)
de plomp in! (1:03:02)
de (1:03:02) plomp in! (1:03:02)
Een mooi voorbeeld in PROJECT X is het geval van de Mercedes. Al vroeg in de film (na een minuut of
3) wordt duidelijk dat Thomas’ vader grote waarde aan zijn auto hecht. Hij verbiedt Thomas en Costa
Een mooi voorbeeld in in PROJECT X is is het het geval geval van van de de Mercedes. Al Al vroeg vroeg in in de de
48
film (na
IN THE (na een
SEVEN een YEAR minuut of
ITCH (1955) of 3)
bijvoorbeeld 3) wordt blijkt duidelijk dat
Marylin Monroe dat als Thomas’ vader
‘the girl’ niet op vader grote waarde aan zijn
hoogte grote van cocktaildrankjes; waarde aan alleen zijn voor
wie
auto
de culturele hecht.
conventies Hij Hij verbiedt
kent, ziet dat Thomas
haar naïviteit en en
(verkeerde Costa Costa
combinatie tijdens tijdens een ingrediënten,
een kort kort verkeerde
gesprekje
drankverhoudingen) aan aan zijn zijn
grappig is.
Teunissen (1990):
te
118.
een half uur later verheugt Thomas zich in het
49 Mercedes Freud (1988): 218. te komen. Ongeveer een half uur later verheugt Thomas zich in het
feestgedruis en waarschuwt hij enkele jongeren die tegen de Mercedes leunen. De
Een
Een
mooi
mooi
voorbeeld
voorbeeld
in
in
PROJECT
PROJECT
X is
is
het
het
geval
geval
van
van
de
de
Mercedes.
Mercedes.
Al
Al
vroeg
vroeg
in
in
de
de
film
film
(na
(na
een
een
minuut
minuut
of
of
3)
3)
wordt
wordt
duidelijk
duidelijk
dat
dat
Thomas’
Thomas’
vader
vader
grote
grote
waarde
waarde
aan
aan
zijn
zijn
auto
auto
hecht.
hecht.
Hij
Hij
verbiedt
verbiedt
Thomas
Thomas
en
en
Costa
Costa
tijdens
tijdens
een
een
kort
kort
gesprekje
gesprekje
aan
aan
zijn
zijn
Mercedes
Mercedes
te
te
komen.
komen.
Ongeveer
Ongeveer
een
een
half
half
uur
uur
later
later
verheugt
verheugt
Thomas
Thomas
zich
zich
in
in
het
het
feestgedruis feestgedruis
feestgedruis en waarschuwt en
en
waarschuwt
waarschuwt hij enkele hij
hij jongeren enkele
enkele die jongeren
jongeren tegen de die
die Mercedes tegen
tegen Mercedes leunen. Mercedes De leunen.
leunen.
De
De
29 IN THE SEVEN 29
29 YEAR ITCH
(1955) bijvoorbeeld blijkt Marylin Monroe als ‘the girl’ niet op de
IN THE SEVEN 29
IN
IN YEAR
THE
THE
ITCH
SEVEN
SEVEN (1955) YEAR ITCH
YEAR ITCH bijvoorbeeld (1955) bijvoorbeeld
(1955) bijvoorbeeld blijkt Marylin blijkt
blijkt Monroe Marylin
Marylin als Monroe ‘the Monroe girl’ als als niet ‘the
‘the op girl’ girl’ de niet op de
niet op de
hoogte van cocktaildrankjes; alleen voor wie de culturele conventies kent, ziet dat haar naïviteit
hoogte van hoogte cocktaildrankjes; van cocktaildrankjes;
hoogte van cocktaildrankjes; alleen voor alleen alleen wie de voor
voor culturele wie de
wie de conventies culturele
culturele conventies
kent, COMMISSIE
conventies ziet dat ‘PROJECT kent,
kent, haar ziet
ziet naïviteit X’ dat HAREN haar
dat haar | naïviteit 181
naïviteit
(verkeerde combinatie ingrediënten, verkeerde drankverhoudingen) grappig is. Teunissen
(verkeerde (verkeerde combinatie combinatie
(verkeerde combinatie ingrediënten, ingrediënten,
ingrediënten, verkeerde drankverhoudingen) verkeerde drankverhoudingen)
verkeerde drankverhoudingen) grappig is. Teunissen grappig is.
grappig is. Teunissen
Teunissen
(1990): 118. (1990): 118.