Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

5 Mobilisatie
Sociale media en opwinding
In dit hoofdstuk gaat het om de vraag welke functie zowel nieuwe als traditionele media bij de rellen
in Haren hadden. We vragen ons met name af of zij het ontstaan van een gewelddadige massa
hebben afgeremd dan wel gestimuleerd hebben. Veel mensen zijn vandaag de dag van de tweede
optie overtuigd. Het is niet voor niets dat de gebeurtenissen van 21 september 2012 als
‘Facebookrellen’ te boek staan. Sommigen geloven zelfs dat er zonder Facebook of vergelijkbare
media nooit rellen in Haren waren geweest. Er is dus alle reden om ons te verdiepen in de betekenis
van deze media. Daarbij past wel een voorname kanttekening. Dit hoofdstuk concentreert zich op de
manier waarop de bewoners en ondernemers van Haren, jongeren die bij de rellen zijn geweest én
hun ouders zich over deze media uitlaten. De meer objectieve vraag hoe de sociale media daadwerkelijk
hebben gefunctioneerd en hun feitelijke interactie met de traditionele massamedia komt in het
deelrapport De weg naar Haren aan bod. Wij houden ons vooral bezig met de manier waarop het
functioneren van deze media door een aantal maatschappelijke actoren ervaren is en met de vraag of
ze er een mobiliserende werking aan toeschrijven. Aan het slot van dit hoofdstuk voegen we daar
nog een aantal opmerkingen over mobilisatie in ruimtelijke zin aan toe.
1. Over de vloeibare samenleving
Voordat we tot de media zelf overgaan, moeten we de bredere achtergrond van onze vraag uiteenzetten.
Het zou namelijk een vergissing zijn te denken dat ‘mobilisatie’ alleen maar door nieuwsmedia
gebeurt. Zaken als mobiliteit en flexibiliteit zijn kenmerkend voor het moderne leven in meer
algemene zin. Wie zich wil verdiepen in de verstrekkende gevolgen ervan, vindt in het werk van
sociologen als Richard Sennet of Zygmund Bauman boeiende literatuur (Sennet 2000, Bauman 2000
en 2011). Zij benadrukken het enorme verschil tussen het oude type samenleving – waarvan het dorp
een prototype is – en de levenswijze die we in de huidige, sterk urbane samenleving aantreffen. In
het dorp brengen veel mensen hun leven met een beperkt aantal medemensen door, terwijl de
moderne stedeling zich omgeven weet door miljoenen passanten die hij zelden kent. Deze twee
typen van samenleven brengen heel andere vormen van sociale controle met zich mee, een ander
soort betrokkenheid, een andere vorm van aanspreking en andere typen van normaliteit. Dat is van
groot belang als men de gebeurtenissen in Haren in het juiste licht wil zien. We moeten oppassen
voor de illusie dat men dergelijke rellen kan bestrijden of voorkomen door terug te grijpen op de
middelen die uit het dorp afkomstig zijn. Men kan zelfs de vraag stellen of Haren wel een ‘dorp’ is. In
een aantal opzichten natuurlijk wel. De gemeente Haren telt immers een bescheiden aantal inwoners
die op allerlei manieren met elkaar verbonden zijn en wel degelijk als een vorm van gemeenschap te
beschouwen zijn. Maar deze plaats is tegelijkertijd volledig opgenomen in de Nederlandse netwerkmaatschappij
met alle gunstige en minder gunstige kenmerken van dien. Het is daarom niet misplaatst
om enkele woorden te wijden aan de manier waarop we ‘mobilisatie’ anno 2013 moeten
opvatten.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 55