Monumenten van de prille welvaartsstaat - 04/13 - watererfgoed.nl

evolkingsgroepen ondernam de regering een politiek vancultuurspreiding. Hierdoor konden, behalve de vier grote steden,ook middelgrote steden en kleinere steden beschikken over eenschouwburg, een bioscoop en een bibliotheek. Bestaande museawerden uitgebreid met een nieuwe vleugel of er kwam een nieuweexpositieruimte, veelal bestemd voor eigentijdse kunst.HerdenkingNa de oorlog werd de nieuwe vrijheid dankbaar omarmd. Deslachtoffers werden echter niet vergeten. Overal in het land werdenoorlogsmonumenten opgericht om hen te gedenken. Ook werdenerevelden aangelegd als blijvende rustplaats voor de tienduizendengesneuvelde militairen van het vaderland en van de geallieerdebevrijdingstroepen. Zo is in 1960 de Amerikaanse MilitaireBegraafplaats bij het Limburgse Margraten in gebruik genomen.In hetzelfde jaar werd in het oude gebouw van de Tweede Kameraan het Binnenhof te Den Haag een schrijn geplaatst naar ontwerpvan Aldo van Eyck met de namen van 17.500 Nederlandse gevallenenin een boekvormige erelijst. Elke dag wordt een bladzijomgeslagen nadat de daarop vermelde namen ter herdenking zijnopgelezen. Dat is eveneens het geval in de Tilburgse herdenkingskapel‘Onze Lieve Vrouwe ter Nood’, waar het herinneringsboek300 namen van in de oorlog omgekomen plaatsgenoten telt.Tegelijkertijd waren er aanvullende voorzieningen nodig voor deoverledenen in vredestijd, omdat de vooroorlogse begraafplaatsenvoor nieuwe graven onvoldoende ruimte boden of wegens stadsendorpsuitbreidingen gesloten moesten worden. Sinds 1955 is hetcremeren gelegaliseerd, waarna diverse crematoria zijn gebouwd,zoals bij Groningen. Een begraafplaats met aula was typologischgeen nieuwe opgave, maar wel valt op dat gemeenten en particuliere(niet-kerkelijke) organisaties belangrijke opdrachtgeverswerden. Ontwerpers als Wim Dudok en Wim Boer zorgden voorgroene rustplaatsen met rechtlijnige padenstructuur. Zij symboliserenindirect de nieuwe geest in de verzorging ‘van de wieg tot hetgraf’ die eigen was aan Nederland als prille welvaartsstaat.VervolgopgaveDe Wederopbouwperiode heeft wel een duidelijk begin, mei 1940,maar een minder scherp af te bakenen einde. Beleidsmatig is ditgesteld op 1965, samenvallend met de oprichting van het eersteMinisterie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en datvan Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. Hierdoor werd ‘dezorg voor de bevordering van de doelmatige verdeling vanwoongelegenheid over de bevolking’ voortaan ondergebracht bijhet eerstgenoemde ministerie. Het andere was juist bedoeld omcollectieve voorzieningen voor welzijn te scheppen, zoals sporthallen,club- en buurthuizen. Deze namen ten dele de sociaal-cultureelvormende de taken over van de kerken. ‘Ontzuiling’ ensecularisatie traden in. Na alle jaren van hard werken en loonmatigingwerd nadrukkelijker gezocht naar individuele ontplooiing enindividuele welvaart. Vertrouwde tradities en autoriteiten kwamenonder druk. 1966 en 1968 waren jaren van protest en grote cultureleveranderingen. Meest ingrijpend was wellicht de invoering van deMammoetwet, waardoor nieuwe schooltypen en onderwijsprogramma’sontstonden. De schaalvergroting die hierbij optrad,deed zich ook op andere terreinen voor, met name bij de woningbouw,zoals de Bijlmermeer en ‘groeikernen’ als Purmerend,Zoetermeer, Spijkenisse en Nieuwegein laten zien.Had de Wederopbouw al een destijds ongekend hoog aantalnieuwe bouwwerken tot stand gebracht, in de periode na 1965 zijnde aantallen opnieuw een veelvoud van alles wat tevoren wasgebouwd. En ook hiervan is inmiddels alweer veel verdwenen ofverbouwd door verschillende vernieuwingsgolven. Nietteminwacht nog een enorm areaal aan recent erfgoed op inventarisatie,waardering en selectie. Een plan van aanpak is hiervoor invoorbereiding. Als onderdeel van de Modernisering van deMonumentenzorg (MOMO) is het tevens van groot belang omaansluiting te zoeken bij de grote opgaven van vandaag: herbestemmingen inspelen op klimaatverandering.Adviesaanvraag 2013 aan de Raad voor CultuurMinisterie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed | 9