Monumenten van de prille welvaartsstaat - 04/13 - watererfgoed.nl

Exterieurgebouw, constructietechniekGroen erfgoed: beplantingIn essentie systematische, op rechthoekig polderstramien gebaseerde bosaanleg, waarin een netwerkvan waterlopen en wegen en hierbinnen een ensemble van -in principe als tijdelijk bedoelde- aanleggenvan schaalmodellen van vele typen waterwerken.Beton, Betontegels, Baksteen, Kalkzandsteen -eventueel ook in combinatie- in de hoofdaanleg vanwaterwerken.Verder IJzer en Hout –gewoonlijk in combinatie- en deze materialen hoofdzakelijk in bewegende delen.Het Waterloopkundig Laboratorium is gevestigd binnen een vanaf 1944 aangelegd bos (hetVoorsterbos(ch)), dat op relatief slechte poldergrond binnen de Noordoostpolder was ontworpen. Hetbos van het laboratorium is kort na 1951 van het Voorsterbos afgesplitst. Bij de aanleg van hetVoorsterbos is gebruik gemaakt van het in de gehele droogmakerij gangbare rechthoekige netwerk vanwaterlopen, op basis waarvan talrijke standaardkavels van 800 x 300 m en afgeleiden ervan ontstonden.Het netwerk van waterlopen van dit afwateringssysteem werd gecompleteerd met drainagegreppels ensloten, waardoor rond 1950 een fijnmazig en overwegend regelmatig ingedeeld netwerk van waterlopenhet Voorsterbos dooraderde. Bij de verdere bosaanleg is hierbinnen een netwerk van haakse padengerealiseerd. De talrijke proefopstellingen van het laboratorium zijn aangelegd binnen deze structuurvan wateren en paden. Mettertijd is het oudste netwerk van de haakse infrastructuur hier en daar watvervaagd, maar grotendeels is het –ondanks de sequentie van bouw van proefopstellingen- intact ofherkenbaar gebleven. De waterlopen vervulden een belangrijke functie in het laboratorium omdat ze alsaan- en afvoerkanalen dienst deden.De oorspronkelijke bosaanleg omvatte loof- en naaldhout: vooral beuk, eik en den. Nu is de variatiebelangrijk groter.De bosaanleg was omstreeks 1950 grotendeels voltooid en toen was ook zichtbaar dat in het noordelijkgedeelte van het bos een buiten het rechthoekige stramien van de aanleg vallende weg was aangelegd,de Scheveweg. Bij de scheiding van het Voorsterbos en het bos van het Waterloopkundig Laboratorium isgrotendeels gebruik gemaakt van bestaande kavelsloten, terwijl verder onder meer een grenssloot werdgegraven langs de Scheveweg. De talrijke proefopstellingen zijn aangelegd binnen deze structuur vanwateren en paden. Mettertijd is het oudste netwerk van de haakse infrastructuur weliswaar hier en daarvervaagd, maar grotendeels bleef het –ondanks de proefopstellingen- intact of herkenbaar. Dewaterlopen vervulden een belangrijke functie binnen het laboratorium omdat ze als permanente aan- enafvoerkanalen dienst deden.Tot de opvallendste onderdelen van deze infrastructuur behoren in dit verband de zogenoemdeRomijnoverlaten of –stuwen, die als ‘doseersluisjes’ fungeerden en waarlangs de waterlopen en deproefopstellingen werden gevoed en de waterdoorvoer voldoende nauwkeurig gemeten kon worden.Dergelijke overlaten zijn op diverse plaatsen (in niet identieke uitvoering) in het bos aanwezig en zebehoren tot de basisvoorzieningen van het laboratorium.Toen de inrichting van het Laboratorium eenmaal een feit was, zijn binnen het bestaande stramien vanhoofdvaarten achtereenvolgens vele hydrologische proefopstellingen gerealiseerd, waarvan een deelzich nog laat herkennen als soms grillig gevormde waterlopen met erin aangelegde waterwerken, maareen ander deel nu onder een relatief jong plantendek schuil gaat. Het Waterloopbos is anno 2012 zo’n 65à 70 jaar oud en het omvat dus uitsluitend jonge en jongvolwassen bomen. Er is, mede als gevolg van debestemming en ook door de stammendichtheid van het bos (nog) vrij weinig ontwikkeldeonderbegroeiing. Ook de op talrijke plaatsen in de bodem aanwezige (stenen resten van) constructieszorgen voor enige belemmering van toename van de vegetatie. De relatief recente wijziging van debestemming van het bos bracht hierin echter grote verandering teweeg: de natuur wint snel terrein,waardoor de aanleg en structuur van proefopstellingen op meerdere plaatsen aan het vervagen zijn.Archeologische relevantieondergrond (zie Archis, Kich,gemeentearcheoloog of…)De ‘Archeologische kaart Flevoland’ laat zien dat er voor (vrijwel) het gehele Voorsterbos een hoge ofmiddelhoge trefkans bestaat voor wat betreft archeologische waarden. Er zijn diverse waarnemingengedaan, waarvan er één ‘hoge archeologische waarde’ kent.266 | Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed