Monumenten van de prille welvaartsstaat - 04/13 - watererfgoed.nl

GeschiedenisHet Waterloopkundig Laboratorium De Voorst / (het Waterloopbos) kwam in de jaren ’50 tot stand alseen grootschalige buitenlocatie en als proefstation voor het gelijknamige laboratorium dat wasverbonden aan de toenmalige Technische Hogeschool van Delft. Tot de belangrijkste initiatiefnemersbehoorde professor doctor Johannes Theodoor Thijsse (1893-1984) directeur van het laboratorium van1927-1960. Beide laboratoria speelden een belangrijke rol in de voorbereiding en realisatie van talrijkegrote waterwerken in ons land, maar ook in verschillende andere landen. Voor wat betreft Delft ging hetonder meer om de Afsluitdijk en de Noordoostpolder. De betekenis van het Laboratorium De Voorstbetreft –voor Nederland- onder meer onderzoek ten behoeve van de Deltawerken, die een direct gevolgwaren van de ramp van 1 februari 1953. En verder ook grote haven- en kanaalwerken (zoals Rotterdam,Amsterdam, Vlissingen en IJmuiden), rivier-, oever- en kustwerken (zoals die van de Rijnsplitsing bijPannerden, de dijkverzwaringen en de kanalisaties van de grote rivieren en van de Eerste Maasvlakte).De keuze voor het Voorsterbos als locatie was het resultaat van onderzoek door ir. J.E. Prins, waarbijzowel het terrein en de loop van het water –inclusief doorlaatbaarheid en reliëffactoren- alssociografische en sociaal-economische factoren werden meegewogen. Doorslaggevend waren ondermeer de lage agrarische grondwaarde, het natuurlijke verval tussen het IJsselmeerpeil en het polderpeilen de aanwezigheid van bedrijven voor fabricage en assemblage van metalen en houten onderdelen inVollenhove.De proeven werden uitgevoerd met uit beton, steen, ijzer en hout gebouwde schaalmodellen die opschematische wijze de belangrijkste ruimtelijke en waterstaatkundige objecten en structuurelementenrepresenteerden en die fysieke waterloopkundige / hydrodynamische metingen mogelijk maakten. Hetonderzoek gebeurde grotendeels proefondervindelijk en met behulp van grote elektronischerekenmachines, maar nog zonder de moderne krachtige computers. De komst van computersimulatiebetekende zelfs de doodsteek voor het laboratorium.De schaalmodellen zijn aangelegd in het bos, waarbij de al bestaande structuur van ontwateringsslotenwel leidend, maar niet beperkend was: sommige proeven vergden een veel grotere aanleg dan binneneen of twee percelen kon worden gerealiseerd. Hiernaast en hierna zijn talrijke andere modellenuitgevoerd op basis van al eerder voor ander onderzoek aangelegde waterstructuren –gewoonlijk doorze te vergraven of door ze voorzien van andere stroomsystemen. Een deel van de proeven werdbovendien uitgevoerd in enkele speciaal hiertoe opgetrokken hallen. De volgnummers van deproefnemingen van het Delftse laboratorium en dat in De Voorst zijn niet van elkaar te onderscheiden enlopen door elkaar. De eerste opdracht M1 (Model 1), in Delft, werd verstrekt in 1926. Het totaal aantalreikt omstreeks 1995 tot rond 1250. De eerste ca. 350 hiervan kunnen gedateerd worden in de jaren1927-1950 en de nummers ca. 350-700 in de jaren 1951-1960. Het eerste nummer in het WaterloopkundigLaboratorium De Voorst was het model voor afsluiting van de Braakman M359, 4 juli 1951) Een tweedevroeg model is nr. M398, voor de Rijnstuw te Amerongen.Voor zover bekend zijn beide modellen nietmeer aanwezig. De nummers ca. 500-900 stammen uit de periode 1959-1965.De in De Voorst gebouwde nummers M359 tot ca. M900 zijn karakteristiek voor de jaren van dewederopbouw vanwege de periode van het ontstaan, maar ook en vooral vanwege hun relatie met veletientallen uitgevoerde grote waterbouwkundige werken, zoals die in het Deltagebied, bij onze grotehavens en aan de grote rivieren. De proeven vonden ook daarna volop doorgang, maar het zwaartepuntis getalsmatig op de eerste 15 jaar komen te liggen; slechts een kwart van de experimenten is uitgevoerdin de laatste 30 jaar van het bestaan van het laboratorium. Het werd –na een privatisering in 1995- in hetvolgende jaar opgeheven.Een belangrijk gedeelte van het laboratoriumterrein is in 2002 in handen gekomen vanNatuurmonumenten, nadat daarvóór een projectontwikkelaar er vakantiehuizen had willen realiseren.Natuurmonumenten heeft in de volgende jaren alle hallen laten slopen en stelde daarna het terrein openvoor publiek. Een deel van de hierbinnen aangelegde experimentele waterwerken vormt sindsdien eenspeciale attractie; er wordt naar gestreefd restauraties te realiseren terwijl er bovendien manifestatiesworden georganiseerd, zoals opvoeringen, kunstprojecten, enz.Adviesaanvraag 2013 aan de Raad voor Cultuur Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed | 267