Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hierbij kwam de schraalheid der g-ras- en klaverlanden, de geringe opbreng·st van het hooi en de verhiellng<br />
van de meeste boekweit door de vorst. Voor den arbeider was echter het jaar 18CH gunstig· door overvloed<br />
van werk en doordien de aardappelen gering in pr~js en algemeen vrij goed van hoedanigheid waren. De prijzen<br />
der bouwlanden zijn in het algemeen eer dalende ·dan rijzende. Vooral is de waarde der gronden aanm·erkelijk<br />
gedaald in de ·zand- en veenstreken van Westerwolde door herhaaldè mislukking der veeilboekweit en de lage<br />
prijzen der rogge. De huur der jaarlijks verpachte graslanden is in sommige streken f 3 tot .f 4 per . bnnder<br />
lager gèworden; ofschoon men in koop voor graslanden in de zware kleigronden nog zeer àanzienlijke prijzen<br />
besteedt. Zoo werd in 18M eene boerderij te Hoogemeeden, geme'ente Aduard, groot 26 b. 9 r. 55 e" bijna<br />
geheel grasland, ·bezwaard met een'e vaste jaarhuur van f200, verkocht voor f 32,460. In f864 golden in koop<br />
heidevelden f 100, veengrónden f 300 tot f 350, zandgronden .f 600 tot f 1,200, gemengde gronden f800 tot<br />
f 1 ,600 , en de beste gronden f 1,600 tot f 2, 100. Men betaalde in huur voor zandgronden f 40 tot f 75 , voor<br />
gemengde j 60 tot f 100 , voor de beste f 100 tot f 120. Enkele beste graslanden golden zelfs f 14·0, land voor<br />
vlas- of koolbouw fHO totf2'10. Van den Dollard zijn een aantal kweldergronden ingedijkt , die 1132bnnders<br />
uitrnuntenden kleigrond hebben gegeven, op een gedeelte waarvan reeds in 1863 het koolzaad g·unstig stoild.<br />
Te Oude Pekela en omstreken is in 1863 het waterpeil met vijf pa1men verlaagèl; terwîjl ook in de uitgestrekte<br />
gemeente Veendam de kanalen zijn uitgediept en het waterpeil verlaagd, waardoor verscheiden ve1den<br />
geschikt zijn gemaakt om met vruchten beteeld te warden. Met de verbetering van den bovengrond , door het<br />
aanbrengen van klei uit den ondergrond of van klei elders aangevoerd, was vooral onde'r Ten Boer, Oldehove ,<br />
Loppersum, Aduard en Delfzijl met ijver voortgegaan. In de laatste gemeente kunnen thans onder Meethuizen<br />
landerijen, vroeger niets waard , met de beste wedijveren. Hetzelfde geldt met het zuidel~jk deel van<br />
de gemeente Loppersum en van eenige gronden in de kleistreek van het Oldambt, waar de grond meer uitsluitend<br />
door bemesting wordt verbeterd. Ook heeft de aarde uit het uitgegraven Hoendiep veel toegebragt<br />
tot verbetering der gronden in den omtrek. Onder Winschoten, Bellingewsum. De fabriekanten van droogbuizen in de drie laatste gemeenten verkoopen gereedelijk al wat zij<br />
gemaakt hebben, voor een gedeelte ook naar Holland en Friesland. In de gemeente 't Zandt zijn ongeveer 300<br />
bunders , te Beerta 41:18 drooggelegd. Ook in het westerkwartier beproeven vele landbouwers het droogleggen<br />
in het k1ein. Deels door het droogleggen neemt ook de rijenteelt toe, daar men hierdoor groote oppervlakten<br />
in eens en met tijdbesparende werktuigen kan bearbeiden, op rijen zaaijen en tusschén de rijen den grond schoffelen.<br />
De rijenteelt geeft betere gelegenheid om den akker van onkruid te zuiveren, meer stevigheid aan het stroo,<br />
eene besparing van een derde tot de helft van het zaaizaad en _eene meer zekere en hooge opbrengst. De verzending<br />
van mest uit Nieuwolda neemt niet toe, dewijl de schippers slechts lagere prijzen willen geven. Te<br />
Nieuweschans wordt het verzamelen van mest, ook door aanvoer van Beerta, op groote schaal uitgeoefend.<br />
Veel mest wordt aldaar te scheep en over land uit 'Oost-Friesland aangebragt, tot groot voordeel van den<br />
arbeider, die op één dag twee gewone tjalkschepen met mest of slijk vult en hiermede f2 tot f2.50 daags<br />
verdient. In de veenkolonien wordt veel mest aangevoerd, vooral uit het Oldarnbt. Stalmest wordt aldaar bij<br />
voorkeur gebezigd voor aardappelen, paardeboonen, haver en rogg·e; straatvuil op de ligtste gronden vooral<br />
voor lmobbegerst, winter- en zomerkoolzaad en ook voor rogge. Te Oude Pekela werden op twee gelijksoortige<br />
stukken knobbegerst, elk van één bunder, proeven g·enomen. Het eene bemest met twee scheepsvrachten<br />
of 1~5 voer stalmest kostte f 120, het andere met 250 ponden g'uano slechts f 40 aan bemesting; terwijl de<br />
opbrengst niet verschilde. Van guano wordt ook meer en meer gebruik gemaakt voor koolzaad, als eene soort<br />
van overbemesting, zoodat leveranciers te Hellum en Slochteren in 1864 te zamen 434 balen guano tegen f 10<br />
de baal verkocht hebben. Men schat de hoeveelheid guano voor één bunder benoodigd op 300 ned. p. tegen<br />
15.5 cent per ned. p" Te Hoogezand is in 1863 eene nieuwe overdekte mestvaalt gebouwd; terwijl op vele<br />
plaatsen in de veenkolonien vergaarbakken zijn gemaakt, ten einde de afloopende gier te verzamelen en die van<br />
tijd tot tijd met eene g·ierkar over het land te brengen. De verbetering der werktuigen wordt jaarlijks voortgezet<br />
en breidt zich meer en meer zuidwaarts uit. In enkele streken zijn de nieuwere ploegen reeds algemeeü ,<br />
terwijl ook de zaai werktuigen, om de granen op rijen te zaaijen, meer in gebruik komen. In het distrikt<br />
Hunsingo waren in 1864 vijftien engelsche zaai werktuigen en negen paardenschoffels, te Loppersum drie rij-zaaiwerktuigen<br />
uit de fabriek van GARRETT EN ZONEN. Ook de dorschwerktuigen worden meer en meer ingevoerd.<br />
De fabriekanten E. SMIT EN ZOON te Maartenshoek, gemeente Hoogezand, hebben in 1863 zeventien dorschwerktuigen<br />
afgeleverd, waarvan negen voor de provincie Groningen. Te Haren en Midwolde werkt het stoomdorschwerktuig<br />
met schoonings toestel van HARMENS & C 0<br />
uit Harlingen , waarmede men 100 tot 120 mudden<br />
schoon koorn per dag verkrijgt. Te Bellingewolde zijn twee dorschwerktuigen ing·evoerd, waarvan één in<br />
verband met den boekweitrosmolen, één vervoerbaar op raderwerk, het laatste door eenen molenaar te Bellingewolde<br />
gemaakt. Te Finsterwolde bestaat een hekeldorschwerktuig , gétlreven door twee paarden, door eenen<br />
molenaar te Oude Pekela vervaardigd. Onder Oldekerk komt de grondwoelder meer in zwang. Ook is te Delfzijl<br />
een dubbeltal ronddraaijende eggen ingevoerd. De afdeeling Noord- en Zuidbroek van het genootschap Onderdendam<br />
heeft in 1864 eenige tuinzagen, snoeimes, steen en melkmouten, twee handspuiten voor land- en tuin bouw,<br />
ijzeren varkenstroggen , één stroomattenmaker uit Engeland, eene verbeterde kweekegge uit Oost-Friesland<br />
en twee weegtoestellen uit Gro.ningen ontboden. Door de afdeeling Loppersum van voornoemd genootschap<br />
i:;; een hooischudder ingevoerd. Te Meeden kwamen twee kooktoestellen voór veevoeder in gebruik , waarbij<br />
de stoom van het water het voeder o·aar stookt V l t l<br />
0<br />
te Noord z 'db < • er .>e .ene wanmolens worde 1<br />
. - eu m roek eene belangTijke verbeteriur:r door cl . n mee~· a.gemeen. Zij onderging-en<br />
bak , waarop het graan geworpen wordt met het rao , eene oelmatige verb111d111g· van eeu schucldendeu<br />
nomen met witte australische tarwe, afk~msti van d:~ \~aarop de zeeften g~plaatst zijn. Proeven werden ge-<br />
roode kweektarwe van HALLETT, die Aenge!i t afv::7~nsche tentoonstelhng, welke echter mislukten; met<br />
beproefd, welke door het ongunstige voorjaar r!'sl~·t . tot 76 ned. p" Te Marum is in 1864 de serraclella<br />
mud~en zaad per bunder. De engelsche dikke witte h~ve11~· ~t rood of br~in mosterdzaad gaf te Wildervank 12<br />
gekweekt, de laatste vooral in de veenkolonie Z" ~n e zwarte presrdenthaver worden thans meer algemeen<br />
~:vaar de holsteinsche boekweit betere uitkom:~en ~ev~: ~stei~ en verkleurt in de polders aan den Dollard<br />
ieuweschans, in het oosten der provincie en in de : an .e ge\vone. I~ 1863 werd door de muizen onde1:<br />
schade toegebragt en onder Nieuwe Pekela door de ~:r~ko:om~n .~a~ de \:~ntergewassen en de jonge klaver<br />
en ru~s het zomerkoolzaad zoo zeer teisterden dat e en' te1w1J! .1.n ;r ullJ .en Augustus van dat jaar de luis<br />
cl~ klei veroorzaakte de kleine graauwe slak gr'.oote sc~1l:~1: st~1k~~n brJna de i~oog·sting niet waard waren. Op<br />
graan moesten worden omgeploegd. Ook leed het 'on e ,k::ia1 oor onder Nieuwolda ruim 59 bunders winter_,<br />
en slak, zoodat het te Eenrum en elders door later ui~ge gl t 1 za~d ~p verscheiden plaatsen veel door aardvloa<br />
worden. De overstrooming door zeewater in het be in pan \~o zaar of zoogenaamde pootkool moest vervangen<br />
za~kt dan men aanvankelijk vreesde· daar slechtf"g e ~an 1~63 heeft onder Hoogkerk minder schade veroor'""<br />
tumgronden hierdoor eerst zeer Iaat 'in cl ~ emg wmtergraan werd vernietigd en dEi gTasland .<br />
d . a·. en zomer eene behoorliJ'ke b en en<br />
op e mter !Jkslanden van Oldehove e11 Ei'. . op rengst gaven. Grooter was het n.ad 1<br />
· cl z111ge . waar op een g t t 1 b . ee<br />
gmgen en e zomergranen weinig hebben opgebrar:rt In 1864 h d ~oo ge a unders de wintergranen verloren<br />
van de provincie veel van de roest te lijden en h~t koolzaad a e tarwe onder Nie.nwolda en in het noorden<br />
Ve1"slag genaamd, waardoor de plant, vooral in het· noord ;an een.e l?roote memgte kleine witte maden<br />
benadeeld. Voorts le~d . het koolzaad in het najaar van 1863e:n :r provmcre. en in de veenkolonien, veel werd<br />
het noorden der provmcie van de slak B 'cl . . m het voorJaar van 1864 op enkele pla t . .<br />
· ei e Jaren waren 1 1 k' . a sen 111<br />
woeste~ grond gevestigd hebben en vooral van de teelt cl zeer o~g~ u' .1g voor die huisgezinnen, welke zich op<br />
voor die teelt vermindert van J·aar tot J·aar 0 l er veen ·oe nve1t leven. De uitgestrektheid der grond<br />
g d il . p c e woeste dalD'ronden d w· h en<br />
enaam e moe1" ~e of moo?'fte (wollegras E " h . o on er msc oten worden van cl<br />
h . , uop orum vaD'matum) d<br />
ooge veenen mt de heideplant (dopher'de e . t l. 1 • d e zoo-<br />
o oor arme ie en matten gevlochten . d<br />
d' , , nca etra rx) bezem k .. , m e<br />
.rent voor het stoken voor bakkersovens en de woest~ m , t s gemaa t, terw!Jl de struikheide (erica vulgaris)<br />
trg?helwerk en voor dorschvloeren en Tl.letselwerk Voort een e~grond tot het graven van leem en potklei voor<br />
w~de ~oor schapen en jong vee. Ontgonnen werden in ~8:sorQOt9 v:n 7~e woeste ~ronden gebruik gemaakt als<br />
. n renthe was in 1863 de toestand van d 1 d - . r. 67 e., m 1864119 b. 14 r. 77 e<br />
met ~unstig, zoodat vooral in de veenstreken e:ve:n bouw' vooral door het mislukken van de veenboek,~eit<br />
gunstiger, hoewel ook de veen boekweit slechts ee gelischaar~chte geklaagd werd. In 1864 was de toestand<br />
1863 en vooral in 1864 lager dan vroeO'et" het ne ma ige op rengst gaf. De koopwaarde der landen was i .<br />
ooo-ste 5 ' geen men toeschrijft aan d ld h n<br />
ö n :van rogge en veenboekweit in de beide voorgaa cl . . l "e ge se aarschte door . de slechte<br />
en Eu~~mg, gemeente Beilen, die van vVeerdin e :me Jaren. n 1864 ZIJn verdeeld de marke van Laaghalen<br />
van NrJlancle, onder Rolde. Voor zoover cl g :f g e~ute Emmen, ter grootte van ongeveer 1 400 b<br />
- - 3 b e aangr ten reiken cl · d , . en<br />
• ~8 r. 25 e.' i~ 1864 398 b. 28 e., het meeste tot b ·l ~er en m eze provincie ontgonnen in '1863<br />
In Limburg was m 1863 de OOO'St d . . ouw an .<br />
cl . e er wmtergranen zeer be . d · d .<br />
veevoe er mislukten. De lage graan- en vee " " d vie igen ; terwijl de zomervruchten· e h t<br />
cl b · prrJZen oe.en en ee . . n e<br />
~n oerenstand. ?ok in 1864 was de toestand niet unstiO' d n ~ngunst1gen"mvloed uit op de welvaart van<br />
mislukken van ho01, klaver en serradella. Koop- en !uurw o '.d oor. de lag~ . prlJzen van granen en vee en het<br />
In enkele gemeenten wordt zulks toegeschreven aan ve aai e der ~and~nJen ondergingen eene verminderin<br />
1863 w:rclen op enkele plaatsen proeven genomen met ~:r:k van e:mge 1~1gezetenen naar Noord-Amerika. l<br />
verscheiden landbouwers tot proeven op rooter l enzentai we, che zoo gunstige uitkomsten af d t<br />
gev~lg geteeld. In het arrondissement M!astrich-~ s~~a;\ ~esl~te~. Hier e.~ daar is de gele lupine metggu~st:<br />
àtopmambours) geplant. Zij worden gebezigd tot het ::k:n . e a1~tons Sittard en Heerlen, werden aardpere~<br />
te Heel en Maasbracht met de ho n van st100 en als voeder voor het vee, vooral voor<br />
g.ebrmk van meuwe werktuigen is zeldzaam bij de landliedptee~· "'.erclen met ~unstigen uitslag bekroond. Het<br />
vmden. Te Heel kwam in ·J 863 eene . . en, ie m hun bedrlJf een middel van besta<br />
meuwe soort van persp . t t h · an moeten<br />
omstreken van Heerlen eene nieuwe hak 1 . omp o et putten van stalwater in O'ebruik . d<br />
e va:kens. ~roeven<br />
gevonden. In 1864 werd te Venray eecnep ::fferm;~n~;rlos:~a~·en. 1'e Hou~~em werd een nieuw k~rntoest~/:it~<br />
kwam een dorschwerktuig uit de f:ab .· k Gg S p o mgevoerd. BrJ den' baron DE LoË n'IMs<br />
b ' ne van TOUT t T . 1 d · . TENRADE<br />
r8.Irnr v~n CROSHILL in gebruik. Door den heei.' SrLLEKE:s ;e H ~or ~:vee paarden gedreven en een kluiten~<br />
ve1vaard1g·d. Aan den heer DmvrOLLEIK-V ERVIERS te A b l Be . eiJt lllIJSen werd een tweepaards-dorschmolen<br />
van een dorschwerktuig met locomobiel . d<br />
u .. e ( elgre) werd vergunning verleend tot het geb '!<br />
Door de gemeentebesturen werden m e gemeenten E~jsden, Heer, Cadier en Keer Amby en St G r1u •:n<br />
97 aan woeste gronden verkocht . 1863 , . . . eertrm
Change language