Netherlands Yearbook - 1868_ocr

H in 1862. 'l'e Borgercompag·nie en te Veenkolonien ·heeft zich dat jaar een groot landbouwer op den aanfok op
uitgebreide schaal toegelegd, zoodat hij een groot deel van de Veenkolonien voorziet. In deze provincie geeft
men de voorkeur aan met engelsche beeren gekruiste varkens. Te Zuidbroek werd in 1863 door de commissie
van landbouw op nieuw één volbloedsbeer van het groote Y orkshire ras ingevoerd. Te Blijham (Wedde) zijn
in 1863 uit den amsterdamschen dierentuin een paar maleische varkens ontvangen, waarvan de zeug 7 biggen
heeft geworpen. Deze varkens munten uit door overgroote vruchtbaarheid; zijn echter als mestvarkens onbruikbaar.
Zij blijven klein, het zwoerd is zeer dik en geheel met borstelige zwarte haren doorwassen. De ge>vone varkens-­
ziekte maakte in 1863 minder slagtoffers dan het vorige jaar. In elk van beide jaren zijn afgemaakt te Hoogkerk
29 en 36, te Ezinge 74 en 72, te Aduard 106 en 138, in 1863 te Ten Boer 176. De ziekte was in het.
noordelijk gedeelte van Grijpske1•k in 1863 minder dan in 1862; doch heeft onder Delfzijl, Kantens en Middelstum,
in welke beide laatste gemeenten zij eerst laat is begonnen, eenig nadeel te weeg gebragt. In geringe mate
vertoonde zich de ziekte in 1863 te Oldehove, Oldekerk, Bedum, Baflo, Ulrum, Eenrum, '\i\T arffum, Bierum,
Appingerlam en Slochteren, in 1864 te Oldekerk, Grootegast, Bedum, Baflo, Eenrum, lîsquert en het noordelijk
deel van Grijpskerk. Verscheiden gevallen kwamen in dat jaar voor te Kantens, Middelstum, Ten Boer,
Oldehove, Delfzijl en Noorddijk. Uit Zuidbroek worden veel varkens van het engelsche ras uitgevoerd. In
beide jaren waren de prijzen der jonge varkens hoog. De biggen golden in het Westerkwartier in 1863 f 5
tot f 7. Die van engelsch of gekruist engelsch ras te Zuidbroek en in de Veenkolonien vonden in 1864 op den
leeftijd van zes weken tegen f 6 tot f 10 gretigen aftrek. In Westerwolde kostten in dat jaar de jonge varkens
.f 5 tot f 25, de andere f 10 tot .f 50. De vetgemeste varkens waren in beide jaren niet hoog in prijs. Men
betaalde in 1863 f 0.40 tot hoogstens f 0.54, in 1864 f 0.40 tot f 0.50 het ned. p .. Ook was door den invoer
van buitenlandsch of amerikaansch spek het drooge spek beter koop.
In Drenthe verkeerde het rundvee in de drie eerste maanden van 1863 in een zwakken toestand, waardoor
veelvuldig hoesten voorkwam en hier en daar veel runderen zijn bezweken. Bijna overal nam men waar het
afzetten der kalveren en het niet tijdig ontlasten der nageboorten. Men schrijft zulks toe aan bet slechte hooi
en het koude en slechte weder in 1862. In de zes volgende maanden kwamen vele gevallen van bloedpissen en
hardnekkige diarrhee bij het jonge vee voor. In den zomer openbaarde zich bij vele runderen de zoogenaamde
wrang aan den uijer. Ook waren gevallen van doorloop niet zeldzaam, waaraan eenige runderen op het land
stierven. Longziekte kwam slechts voor op twee 'stallen te Kolderveen (Nijeveen) en op één te Havelte. Het
meeste vee werd door inenting gered. In het begin van 1864 waren de runderen over het algemeen gezond,
in het tweede kwartaal zijn eenige dieren aan de wee gestorven en was het verwerpen der kalveren niet :zeldzaam.
In den zomer leed veel vee aan uijerontstekingen, waarvan dikwijls het verlies van tepels het gevolg
was. Gewoonlijk gingen daardoor een of meer kwartieren van den u~jer voor de melkgeving verloren en verloor
het vee voor de slagtbank bestemd in vleesch en vet. Onder het jonge ·vee vertoonden zich eenige ziekten in
den vorm van bil- en lenden vuur en kopzwelling, die met den dood eindigde. In de drie laatste maanden van
het jaar was het verwerpen der kalveren zeer algemeen en waren de meest voorkomende ongesteldheden aandoeningen
van maag en darmkanaal en van de slijmvliezen der ademhalingwerktuigen. De aanvoer van vee op
de jaarmarkten was in 1863 grooter dan in 1862; de handel echter minder levendig. De prijzen waren in beide
jaren, vooral in 1864, lager dan in 1862'. De beste· soorten, waarvan veel door vreemde kooplieden werd aan­
-gekocht, bleven echter prijshoudend. In 1863 werd de mindere opbrengst van boter in den voorzomer vergoed
door de hooge prijzen; zulks was ook het geval in 1864 vooral door den uitvoer naar Engeland. Op de markt
te Meppel gold de botèr naar de soorten in 1863 van f 34 tot f 44, in 1864 van f 42 tot f 52 het ·kwart vat
van 4'0 ned. p.. - In 1863 kwamen onder de paarden in het tweede kwartaal zeer vele gevallen voor van
droes onder verschillende vormen. Van 5 paarden lijdende aan kwaden en verdachten droes onder Smilde zijn
·3 genezen. In het derde kwartaal waren gevallen van ontsteking, door het te veel gebruik van pas ingeoogste
graansoorten, van oogontsteking en kreupelheid niet zeldzaam. Ook zijn in de omstreken van Diever vele
gevallen van goedaardigen droes voorgekomen. In de eerste maanden van 18M was de gewone droes vrU
·algemeen, enkele keeren verbonden met eene rot.achtige longontsteking. In de drie volgende maanden waren
catarrhale aandoeningen van keel en borst menigvuldiger dan anders. Enkele paarden stierven met bloedbraking
en neusbloeding. In den herfst kwam het mondzeer menigvuldig voor als ook verscheidene kolyken. Drie paarden
stierven aan den kwaden, 3 aan den goedaardigen droes. In de drie laatste maanden van het jaar kwam de
droes ·veelvuldig vnor, waaraan te Gieten verscheiden paarden stierven. Ook vertoonde zich sporadisch de
influenza. Op de jaarmarkten werden in 1863 veel meer paarden aangevoerd dan het vorige jaar; hoéwel iets
lager, bleven de prijzen nogtans tamelijk hoog. In 1864 was de aanvoer minder en de prUzen lager. De beste
paarden werden echter door d-e hollandsche kooplieden op prijs gehouden. Jaarlijks worden door het genootschap
ter bevordering van den landbouw./ 400 uit de provinciale fondsen voor de paardenfokkerij besteed. - In 1863
ha'd het ongunstige weder van 1862 en het slecht gewonnen wintervoeder op de schapen een nadeeligen invloed,
terwijl op enkele plaatsen door het scheeren en daarbij gevatte koude verscheiden schapen bezweken. In het
derde kwartaa1 stierven e-enige schapen aan eene ·scherpe darmontsteking van typheusen aard . . Het jaar 1864 was
voor de schapenhouderij voordeelig. Hun getal klom met 6,000 stuks of 5 ten honderd. De handel in schapen
was in 1863 vrij levendig en de prijzen tamelijk hoog, f 2 tot f 7 voor het drentsche schaap. In 1864 was de
handel zeer levendig, zoodat 5,700 schapen meer dan het vorige jaar werrlen ter markt gebragt. Het drentsche
schaap gold f 3 tot f9, het friesche f 5 tot f 20. De wol gold in 1863 f f.'70, in 1864 f 1:50 het ned. p. -
In 1863 is de varkensziekte minder •da:n het vorige jaar voorgekomen. Zij heeft echter onder Dwingelo hier en
' honderclen wirkens weggesleept. Als voorbehoedmiddel worden door de varkens-
2H7
houders jenever , ··
·k ' . azlJn en zwavelzuur het l t t
var ens door prmssische k r , aa s e met het beste geval b . .
Pruissen waardoor de .?op teelden opgekocht; ook iri 1864 was in f~ ge ez1~d .. Uit Dalen znn in 1863 vele
f
' prIJzen er magere l ze provmcie een d ukk .
28, oude f 20 tot f 45 D var rens tamelijk hoog waren J r e mtvoer naar
ned. p. verkocht I .h te vet~e werden in 1863 tegen f 0 38 tot f 0 ~8 o~ge varke'!ls golden in l 863 f 4 tot
. - n e voorJaar van 186" f . .. ' m 1864 van ./0 A1 t
vooral met aardappelenschil en de cd "' s rerven plotseling eenige geiten d . i ot f 0.45 het
van den dood wordt aan de . d. a~~ e aardappelen verbonden kiemen met kl .gevoe met keukenafval en
In Limburg werden te M~:str~~ht l~:en ~anwe~ig·e solanine toegeschreven. eme aardappelen. De oorzaak
en 4 geslagt. In 1864 zi·n in die o- 1863 10 iunderen door de longziekte aan ·e
tingen onder het vee he;ft het mih em~ente 12 ~angetasten behandeld' waarvan 1 Og ;ast' waarvan 1 gestorven .
gestorven. In 1864 wordt va d' ~m.r aanger1gt, waaraan in ·1863 ruim 100 5~slagt. Grootere verwoesgemaakt,
waar 8 runderen e~ 2 re zie~te slechts in drie gemeenten' Maastricht ~un ~ren en 4 paarden zijn
enkele gemeenten van het .d . paar en bezweken. Het mondzeer of de tongb/ eme en en Herten' melding
Beegden leden 70, Bugo-en~~ :~ 7 en oosten der provincie en was slechts voo~~re vertoon~e zich in 1863 in
te Buggenum bezweken5 2 r d ' Roermond '113, Horn 100 runderen en 400 h nkele dieren dóodelijk. Te
:toor de ziekte aano-edaan w~~~t eren ~n te Horn 3 koeijen en 10 schapen. Het se:~~~ a~n deze ziekte. Slechts
m geringe mate te5 Maastricht onge {?okt als schadelijk voor den mensch besch~e I ur r . er. melk van koeijen
het bloedpissen voor te W ·t en St. Pieter waargenomen, waar 3 en '> rund . u.':"d. Die ziekte werd in ·18134
in 1863 eenige halfbloed /e1 henlom~_treken en maakte vele slagtotfer; Te· eienbZIJn_ aangetast. In 1863 kwam
. I urn am rne1Jen ing·ev tl D . l ver etermo- van h t
Jaren. n 1863 werd te Grnbb t " oer .· - e g·ezondheidtoestand tl . 51 e ras werden
die ziekte ziin o·estor·ven 0 1 e:ors een paard afgemaakt weo-ens k\"aden d er paarc en was goed in beide
0
-.J 5 · o r m 186" ·· • ' roes · terw "1 t l\""
eene bouwhoeve te Sch· b "' ZlJn te Maastricht en St Pr.eter ' IJ e '..laastricht 4 aan
aes ergen stier · . · een paar ge 11
~uttigen van versche haver. In 1863 ~~nm 1863 bmnen weinige dagen 9 paarden ten (yva, en voorgekomen. Op
hgchaamsbouw ze tot een uitstel dZlJn te Heerlen 20 veulens van bouloo-neras i~ 5e,olge. va~1 het overmatig
g·etal schapen was in deze pr . rn~ .akkerpaard maakt. Voorts werdeno halfbl ~evo~rd' wier meengedrongen
leken met het vorige J·a ovmcre m 1863 sedert f 860 met 2 500 toeo-e oe veu ~ns aangekocht. - Het
cl . ar, eene vermee ·cl · ' "' nomen terwijl ·
e Jonge varkens zijn in 1863 eeni. r e~lmg verkr~jgt van 3,019. Zij zijn inged~eld. 1 G)~enl m 1864 , vergedoodelijk
waren Het getal k ge geva en van ontsteking der g·ewrichte km ,-a9 rndden. - Onder
D
. var ens was ve l 1 n voorge omen di d
e opgaven van het l · .. ' rge e rnn met 1863, in i 864 t "_ ' e voor e meesten
wordt opgegeven in de v~l uun~ee ZlJn. h?ogst onvolledig. De sterkte op :eet 1 : 8~a toegenom:n.
Zuidholland 200 229 en 20~~:11.e r~o~mcren: Noordbrabant in 186.t 208 250 in ~me; ~~~ elk Jaar 18G3 en 186~ .
Friesland 153,32,6 en 15G> 80-~ -L~ . gbo ale opgaven ' welke onder ande;·en voo/nRetrt eednenzeventig gemeenten,
."D . . ·-, , rm urg 2137H e 1808 . oer am geheel tb 1
'~l entwmtig gemeenten 0 d d . ' . n ' 11 m honderddertien en 1 l d . on re rnnJ'
Breda , Eindhoven' Em~ikh~v:: ~e opgaven z9.n voor N oordbrabant niet be lOr:r er twaalf van de honderd-
Zeelst en Zwaluwe ' estel ' Heesw1Jk, Klumlert Sprang· St ". g 1~en de gemeenten Asten
I N
. ' ' IIJp , rlburg· Vess ur '
n oordbrabant ziJ·n de bro .
1
cl . ' em, n aalré,
k ·k . erse s er kippen · b .d .
m ens m 1863 f 0.80 tot f 1 20 . m er e Jaren goed o-elukt M b
In Gelderland was in be' l .. , m 1864f1. 5 . . en et.aaide voor het koppel
. l . ice Jaren de broei' .. l.
vie m 1864 zeer tegen D t f JerIJ van nppen eenden en
per 100 stuks voor de. er·~ s er tle onc!er deze dieren was echter minder gdanze~ vold~ende; die der kalkoenen
K. Jeren eer krpp ./2 an m vorige . M
. ippen en eenden werden onder Zut e.n tot f 3' der eenden f 2.50 tot f 3 50 Jaren. . en betaalde
~n 1864 was veel aftrek van eijere . p~en lD/863 teg·enf:I, in 1862 tegenf1 totf2 h ~er ganzenf6 totf1.
r~ beide jaren weinig aanwezi . n' ~IJ :ver en o~der Zutphen bij groote parti' en e paar verkocht. Vooral
zrch weinig wilde eendvogel gl' vod01al m het na.Jaar van 1864 en in den d J opgl ekocht. Eendvogels waren
t k
.s c oor en Jagen t cl aarop vo genden .· t
s u s gevangen. Het hond d s an van het water In 1863 d v;,m er vertoonden
werd. In 1864 was slecht.s er 3g]ew~~d gold in beide jaren f 60 to~ f6:: t w~:l ehn op elke kooi slechts 350_
op rnolJen t A l · " ' erwIJ et st k f
en was ongunstig te Batenburo- Dri l e /Peter~ de vangst aanzienlijk; zij viel te G u met . 0.75- betaald
van aankoop en voedino- van t5, e en oederoIJen. Te Brakel vero·oedde d ameren middelmatig uit
In Zuidholland vinde~ d .. amme vogels. 5 e vangst naauwelijks de kosten
In Noordholland e eIJ~ren goeden aftrek door toenemend . .
tot./ 4.50 en ./c2 40 gtolden de k1ppeneijeren in 1863 f 2 tot ./5 .e verzendmg naar het buitenland.
· ot f 5 de 100 stuk d 1 . ' lll 1864 ,f 2 tot f '> 45 d
f 0.80 eri f 0.35 tot f 1 d s, e nppen ./ 0.30 tot f 1 40 en j 0 40 •.. ' e eendeneijeren .f 2
het stuk. De pluimen d, e ganzen f 2 tot f 2.1 O en f 1.80 tot f; d . . tot./ 1.20, de eenden f 0 25 tot
er ganzen zijn in 1863 ' e zwanen f 4 tot f 4 50 .
zwanendriften opgerigt. In de omstrek tegen f 3.80 het ned. p. verkocht In 1 .: en f 4 tot f 7.50
het dons naar het buitenland w ·dt . en van Purmerend worden veel zwanen . 863 ZlJn te Castricum twee
:oedsel in kleine visch bestaat. o~u urtg.~voerd. De eenden worden vooral aan ~: ganzen gehouden , waarvan
m menigte in het Koegras z·~ n~e eIJeren worden verzameld en aan de b 1 k kusten gehouden, waar hun
geven dan de eenden, wie~ v~~a::1~ee~ tha~s ook meer in den Schermer g:~o~~e:er~ocht. ~anzen treft men
In de provincie Utrecht viel d b .. uu.~ IS. , aar ZIJ meer voordeel
minder goed uit De eiJ·e e ~OeIJerIJ van het pluimvee in 1863 .
I F . ren waren m beide . h zeer gunstig in 1864 h
n riesland gaven in 1863 k" Jaren oog in prijs en golden f 2 50 , over et algemeen
veel gevangen zoodat het ippen en_ ganzen aan de houders goede d . 1 tot f 5 de 100 stuks.
v . k , vervoer van gevangen d voor ee en In de eend k ..
OOlJaars ?ude eenden' kievitten en ande. een en zeer aanzienlijk was. In '18~4 hebb en OOlJen werd
beneden drn van vorio-e J·aren bl f. D .re trekvogels zeer laat o-eleod ·d en door de langdurige
vr" d 5 ee . e kippen g 5 o , waai oor de opbre t d
IJ goe e vangst en gaven gro t · l aveu een voldoend getal eijere D ~.gs er eijeren
II . o e vo01 c eelen door de hooge prijzen H t l ~1 . . e eendenkoorJen hadden eene
. . , . e p u1mvee bestond in December 18G:l
38