Netherlands Yearbook - 1868_ocr

en en koude veel te lijden , later is de plant vrij goecl
1864 had in het begin van den zomer de tabak van reg. 1 l ht eraf 900 ned. p. p. b.; verkreeg men te
g·egroeid. Terw\jl te Hoogland de oogst zeer tegen vie en s ec s c
Wouden berg 2,400' te Amersfoort 2,300 ned. hp.. d de ldei zeer eroed erelukt. Hier en daar vertoonde
. . d . t ·tarwe op et zan en op o o . ht"
In Friesland is m 1863 e wm er . d d' echter verdween na eemge regenac ige
zich in het kanton Berlikum een roode schimmel odp e aren, ie 3 December 1863 en Januarij 1864. Er
. . · aard door e stormen van H
daeren In 1864 bleef slechts wem1g gesp . tl d het laatste tiental J·aren voorhanden. et overo
. . d . 1863 en 2 000 mm er an 1 . t
waren 1 000 bunders mmder an m , erd in 1863 op de klei in het gehee me '
'
1 ht st _ De zomerrogge w . 1
g·eblevene gaf een schralen en sec en oog d k "1"nterrogo·e was in de kleistreken het geta
. . te verbouw . oo .voor 'v o . d
op het zand slechts m zeer germge ma d ' d dgronden in beide J·aren een uitmunten gewas.
. · . ·d eraf al aar en op e zan d kl ·
bunders uiterst germg. Het uitgezam e o bezet - De garst wordt enkel op e e1
Ook in 1864 was slechts een gering aantal bunder~ · · me~ :ofa~e was.· ging het gewas spoedig liggen' waargeteeld'
hoofdzakelijk wintergarst. Daar het stroo dlJZOn et t ir onse;adeel en Hennaarderadeel. De opbrengst
door de korrel niet weini~ leed. Het best gelukte be ~~g:i~g:zaaide zomergarst gelukte minder dan de ~vinterliep
zeer uiteen en verschilde van 30 tot 50 m .. p. ... d D or het stormachtiere en ongunstige weder gmg het
g
arst. Van wintergarst was voor 1864 veel_ uitgezaab1 . hot gaf eene m=tige hoeveelheid van zeer goede
bl bleef ligt van esc . o en d"
meeste verloren; het overge evene . . t d . tergarst door maartegarst vervangen ' . ie '
B l"k erd de uiterewm er e wm d ·· ··
hoedanigheid. In het kanton er ~ urn ": .. do 1 d en zoo goed was van hoedanigheid.. at ZIJ vriJ
onder gunstige omstandigheden ~itgeza~1d' biJZOn er : a:!t e slaagde overal zeer goed en gaf zelfs in het kanton
algemeen in het najaar voor zaaizaad diende. :0e ~ome g 1 p de klei zeer goede uitkomsten. Op de zand­
Berlikum 60 m. p. b .. - De haver gaf in beide Jaren' voora 70 n 8 zold~ringen de korrel was echter dat jaar
. . d . I 1863 telden de aren soms e ' . tt
g
rondfm was zulks iets mm er. n 1 1 d veel haver uitgezaaid. De laatst geoogs e
, h . . t van tarwe en rno zaa ' l
niet zwaar. In 1864 was' door et uitwm eren
db k e1't had in 1863 van de late nachtvorsten vee
t" weder - De zan oe w d
leed hier en daar door het onguns. ige ·. . I 1864 zijn beiden slecht geslaagd door het kou e en
te liJ"den waardoor de veenboekwe1t geheel mislukt is. n E t . .. i·n 1863 over het aleremeen goed gelukt,
. ' . h t . Augustus. - rw en zlJn b d
stormachtige voorJaar en de nae tvors en mb delen aan de verwachting de groene op gemengden gro~ .
beter op de klei dan op het zand; het best e~n~~oo~ t t 40 m. groene erwten het bunder. Door de ongunstige
M
en oogstte onder W onseradeel en Hennaar era ee lo . . rkalli:.te erwten in de riJ"k geladen schokken
l
t d n vele ste rnrige en ve . . .
weêrsgesteldheid gedurende t eu oogs wer e 1 ht en matig gewas en liet de hoedamghe1d zeer
r het algemeen s ec s e
aano·etroffen. In 1864 verkreeg men ove tt g al sterk beschimmeld waren. De oogst 1 iep
.
0 d t l de laatst geoogs e' no d
te wenschen over' daar e erw en' voora H 1" :Bolsward het club bele verkreeg van en oogst
dat jaar zeer uiteen' zoodat men in de k_antons. ha~ m1~~~ i:n het voorjaar slecht aanzien' doch herstelden zich
in het kanton :Berlikum. - De boonen heten zie m. dat zij een sterk en welig gewas en zeer gevulde
door de gunstige wêersgesteldheid van zomer-. en bnaJaar' zoo rvan veel \vas uitgezaaid' ongeveer 1,000 bun-
.. d en duiven oonen, waa cl tl h"
schokken gaven. In 1864 z1Jn paar en- d l 1 t D or de groote schaarschte van veevoe er wer ier
ders meer dan het vorige jaar' overal zeer goe ge f i:.3~0 o bunder behalve de kosten van zigten' binden'
en daar het op steel staande opgekocht' soms _vodor 1 per troo ~aren goed geladen. - In 1863 werden
l b hoewel mm er ang van s ' . . l h d . cl
inhalen enz. Ook de p atte oonen' . zaaid dan ewoonlijk. Doordien zeer wem1g s ec t oor en
omstreeks 500 bunders winterkoolzaad meer uitge tl bgd 1 t Enl·ele akkers onder Wonseradeel werdPn
h 232 b ders met zomerzaa e e '- · ' b I 1864
winter kwam waren slee ts un . d t meest 30 in enkele streken 40 m. P· .. n
door de slak vermel
. d
.
M
en ver
k
ree
g een uitmunten
.
en
.
oogs
d
·
. l"gt beschot
'
en schrale opbrengst.
H
et zomerlk
. t eheel was uitgewmter ' een i . d f
had het winterzaad' hetwe me g . d chting - Van de overige zaa soorten ga
. b d h b ntwoordde met aan e verwa . l
zaad slaagde wel iets eter' oc . ea dat men in enkele streken meer dan 40 m. p. b. ver ffeeg.
kanariezaad in 1863 een overvloed1gen oo1~t~dzo~t "cl Voorts wordt dit zaad geteeld onder Dokkum en
Onder Berlikum wordt eene groote hoevee_. e1 m gez~ai l. gte door voldoende stevigheid' waardoor het niet
d h · dd zich biJ eene goeae en . .
Bolsward. Het stroo on ersc ei e. ld ·d de beste wijze van zaadwmnmg. In 1864 was
nederviel. Het kanariezaad kon hierdoor _gerodepbe w_do1 Hei:~ erewas was niet zoo welig als in 1863' doch van
een aanmerkellJ
.. k
geta
l b
un
d
e
rs met kananezaa
, .
ezaai .
d
o
. 1364 proeven genomen met
d
en ver
b
ouw v
an
.
. "d I h t k ton Hmdeloopen wer en m . 3 "t
eer goede hoedamghei . n e an 1 d rucht - De aardappelen slaagden m 186 m - .
Z . · d root gedee te van e v · 1 1
mosterdzaad; de storm vermet1g e een g . daar door de ziekte aangedaan' waardoor de knol o~ en rn e
m
untencl. Slechts de late soorten werden lner en d wsche J. ammen liepen de berigten zeer uiteen. In
d 1 eg Omtrent e zeeu h bb . ..
plaatsen niet den vollen was om ver ue . ."k t andere aardappelensoorten' in dat van Dokkum e en ZIJ
he
t kanton Bolsward stond de opbrengst gehJ me l . che1"den In 1864 hadden de vroege nog al van
' b de andere soorten one ers . d k l
zich niet zoo gunstig als vroeger oven f h h lel 1" "k tot op den grond afvroor' zonder dat echter e no
Cle na
chtvorsten te lijden' waardoor het loo er aa et1Jcl ... er beg·1·nnen Van de late werden slechts enkele
lf J ·· k n men me e roo11m 5 ·
hierdoor leed. Reeds in de he t v~n umJ ot t Door de scha~rsheid van veevoeder vonden de bonte aardappe
1
en
oorten in geringe mate door de ziekte a~nge ~s . d . oo1·ten In 1864 waren ruim 800 bunders' meer
S
gereede koopers en verse h i "ld en wem1
· ·g m pnJS etal van bunders e overige met cichorei s · bezet was in 1863 zeer aanzien . 1 IJ ... k . M - en
dan in 1863 met aardappelen bezet. - {!e~ g d"e reeds jaren achtereen cichorei hadden gedragen. De opbrengst
verkreeg de geringste ~pbrengst van ai:. ers' ~atte >vortels algemeen' waardoor de prijzen _zeer_ stegen. De
was overigens belangnJk en de .:raag naa~üer brandstof droogen. In 1864 had het uitgezaaide m het voorwortels
lieten zich zeer gemakkehJk :net we~r b t r·d Door de hooge prijzen der dagloonen bedroegen de
jaar veel van de k~ude en stormachtige we e~le~h;~ =~ het kanton Dokkum luider1 de beri~ten o~tre~t de~
kosten van nitgravmg j 7 per 1,000 ned. P:· 100 b clers meer met vlas bebouwd dan de beide vorige Jaren,
cichoreibonw gunstig. - In 1863_ warden _rmm . te~1~an in vele jaren te voren' niettegenstaande in het begin
ook was de oogst ' bijna zonder uitzon enng ' g100 .
het gewas schraal stond. Het vlas was meest zeer taai, hetg·een de kosten van bewerking· verhoogcle, doch
tevens lijmig en sterk. Het witbloeijende gaf als gewoonlijk het meeste zaad, het blaanwbloeijende het langste
en fijnste lint. Op het zand gaf het bunder gemiddeld 200 bnndels van 3.2 ned. p. en 10 m. zaad; op de ~lei
75 tot 220 bundels en 12 tot 20 m. zaad. In 1864 waren 1,260 bunders meer dan in 1863 met vlas bedekt. De
oogst was uitmunt.end, zoo van vezelstof als zaad, doch het rooten ging langzaam: Na den oogst daalden de
prijzen en deden veel van de verwachte winsten verloren gaan. In 't Bilt werd opgemerkt, dat de witbloeijende
verscheidenheid in het tweede of derde jaar hare eigenschappen verliest, zoodat de bloem eene blaauwachtige
tint aanneemt en vervolgens geheel blaauw wordt. - Met hennep werd in 1864 eene kleine proeve in 't. :Bilt
genomen op eene oppervlakte van 50 roeden.
In Overijssel gaf de tarwe in 1863 een gewoon gewas. De hooge akkers hadden nog al door de langdurige
droogte geleden. In 1864 hadden het gure voorjaarsweder en de nachtvorsten een nadeeligen invloed, zoodat
het gewas slechts middelmatig slaagde. De gele made werd slechts te Olst waargenomen. Door de nachtvorsten
in den voorzomer en de droogte in J unij en J ulij stond in 1863 de rogge dun op het land; de hoedanigheid
van den korrel was echter zeer goed. De hagelslag van 25 J unij heeft onder J.Jonneker en Haaksbergen veel
rogge verwoest. Ook in f 864 stond door de nachtvorsten de rogge dun op het land. In eenige buurtschappen
van Tubbergen werd zij in Junij bijna geheel bevroren. - Van garst was in beide jaren de opbrengst vrij
goed; in 1864 zelfs zeer goed in die streken waar het. koude en schrale vo01jaar geen nadeel toebragt. -
Voor haver was in 1863 de droogte nadeelig, waardoor het kort stroo g·af met goeden korrel. In 1864 is het
gewas vrij goed gelukt. - In de meeste stréken leed de boekweit in 1863 van de nachtvorsten in den zomer.
Onder Lónneker en :Jiaaksbergeu werd zU geheel door den hagelslag vernield. In de overige streken is zij
zeer goed uitgevallen. De veen boekweit, waarvan eene groote hoeveelheid was uitgezaaid, is bijna overal bevroren.
In 1864 was door de nachtvorsten op vele akkers eeue nieuwe zaaijing noodig. De uitkomsten waren
echter beter in 1863, daar het meerendeel zich later hersteld heeft. Onder Staphorst deed een hagelslag veel
schade, terwijl onder Heino en Lonneker de inoog·sting· veel leed door den regen. Van veen boekweit, die ook
dit jaar veel werd uitgezaaid , is een groot gedeelte bevroren. ~ De erwten leden in 1863 door de droogte,
doch gaven over het algemeen een vrij goed gewas. In 1864 zijn zij goed g·elukt. Zij worden slechts in betrekkelijk
kleine hoeveelheid in deze provincie geteeld. - De paardenboonen gelukten bijzonder goed te Avereest ,
Ambt-Hardenberg, Wierden, Zwollerkarspel, zoomede in sommige andere streken; zeer slecht in de omstreken
van Kampen. In 1864 hadden zij onder Lonneker veel van het ongedierte geleden; overigens zijn zij goed
gelukt. Winter- en zomerkoolzaad zijn, op enkele uitzonderingen na, ten gevolge van nachtvorsten en regens
in den nazomer in 1863 goed gelukt. In 1864 is in verscheiden gemeenten vooral het winterzaad geheel mislukt
door den strengen winter en het ongnnstigevoo1jaar; het zomerzaad viel iets beter uit. - Voor aardappelen was
in 1863 de uitkomst gunstig, beter op de lage dan op de hooge gronden. De droogte had tot in de tweede
helft van J ulij den groei tegengehouden; dit verbeterde later door de gevallen regens. Hoewel de hoeveelheid
minder was clan in 1862, waren nogtans de aardappelen uitmuntend van smaak. In de omstreken van Kampen
en Genemuiden viel de teelt slecht uit, daar op de met zeewater doortrokken gronden meer ziekte ontstond en
de vrucht slecht bleef. Men verkreeg te Kampen slechts twee derden van den gewonen oogst. In f 864 werd
de aardappel door herhaalde nachtvorsten in den groei belemmerd. Ook deden droogte in den voorzomer op de
hooge akkers , ziekte, die sterker heerschte clan de beide ·vorige jaren, in de lage streken en op de zware
kleigronden nadeel aan de plant. Dat de opbrengst medeviel is hieraan toe te schrijven, dat de ziekte eerst
laat verscheen en minder den knol dan het loof aantastte. De aardappelen waren zeer goed van smaak. ~ Het
vlas was in 1863 kort en gaf slechts een matig gewas. In 1864 was het beschot ruim en van goede hoedanigheid;
zelfs hier en daar verkreeg men zeer veel. "Te Staphorst heeft de hagelslag een groot deel vernield. Het
vlas wordt meest in deze provincie slechts op kleine akkertjes nabij de woningen voor eigen gebruik geteeld. -
De teelt van hennep bepaalt zich tot een zestal bunders. Te Zwartsluis, waar het meeste wordt verbouwd, was
in 1863 de uitslag uitmuntend. - 1Je tabaksteelt bepaalt zich tot 2 b. 20 r. 50 e. aan de Dedemsvaart en
gaf in 1863 4,527 ned. p. p. b: .
In de provincie Groningen had in 1863 de tarwe in den voorzomer een minder gunstig aanzien, doch herstelde
zich later vrij voldoende, terwijl alles in uitmuntend droogen staat werd ingezameld. Men verkreeg op
de beste zavelige gronden in het noorden en het westen der provincie 25 tot 30 m. p. b. van 68 tot 72 ned. p. ,
terwijl enkele partijen 78 necl. p. wogen. Op de kleigronden van het Oldambt en de polders aan den Dollard
was de opbrengst 20 tot 28, op de zwaarste kleigronden van het Westerkwartier 20 tot 22 , op het zand 17
m. p. b. , daar slechts 69 bunders werden omgeploegd waren 500 meer dan gewoonlijk met tarwe bezet. In .den
herfst van '1863 was eene aanzienlijka hoeveelheid uitgezaaid. Door den ongunstig·en winter werden 1,375 b.
omg·eploegd en met zomergewassen bezaaid. Van de witte tarwe bleef bijna niets gespaard, terwijl de HALLET ~
tarwe g·eheel verloren ging; ook de roode stond hol, werd laat rijp en gaf weinig stroo. In het Westerkwartier
oogstte men van 17 tot 22, in het noorden van Hunsingo , waar het gewas veel met roest was bezet, 12 tot U,
in de Dollardspolders 10 tot 24 m. van het bunder. In het Oldambt was de oogst beter en gaf de ruige gele
24, de roode poolsche 16 tot 20 m. p. b.. Onder Nieuwolda ontwikkelde zich onder de bedekselen der korrel
eene soort van roest, waarbij zich soms maden voegden. - Rogge maakt op de klei in verschillende streken
plaats voor een ruimer verbouw van tarwe. Op de meer gemengde en de goede zandgronden is zij goed geslaagd.
Op de zwaardere kleigronden van het Westerkwartier gelukte zij minder. Op de veen- en zandgronden
te Westerwolde stond het gewas reeds vroeg in het vo01jaar zeer hol en gaf op vele plaatsen het beschot niet
meer dan 8 m. van het bunder. In 1863 werden slechts 30 , in 1804 rnirn 167 b. in het vo01:jaar omgeploegd;
de opbrengst was echte'r in het laatste jaar grooter . vooral op het zand. waar van 26 tot 38 m. van het bundPr
II. 32