Netherlands Yearbook - 1868_ocr

(Vervolg.)
PROVlNCll\N.
Groningen .
Drenthe . ..
· GEMEENTEN.
1 J)eventer.
l
ideJll
Groningen.
\~Hen .
/ ...... .
Totalen. . GETA.L gcmeent.
34 in 1863, 3~
in 1864.
NAAM
SCHOOL.
S4
h. lndu~t1·ie- en tcckenscholcn.
01\"DERWIJS-
VAKKEN .
Teeken- en werk· hand- en bouwk. teekenen,
school. · boetseren , schilderen ,
rekenen, aanleeren van
ambachten . . ..... .
School voor vooligO- ;reken-, wis-, natuur- en
zet volkf;onderwiji;; werktuigkundo . . . . .
voorden handwerkstand.
Avondschool voor wis-, werktuig-ennatuurjeugdige
ambachts- !wnde ........ . . .
lieden.
Industrieschool.
meetk. en machine-teekenen,
reken-, stel-,meeten
natuurkunde, natuurlijke
geschiedenis,
I technologie . . ; . . . .
Akademie vanl 'hand- en bouwk. teekenen,
beeldende kunsten: boetseren en schildere!l,
}.áinei·va. werktg., natuur-, schei-, .
wis- en zeevaartkunde .
Industrie-en teeken-'jhand- en bouwk. teekenen,
school. wis-, natuur-, schei-,
· werktuig- en volkshuishoudlrunde.
. . . . . . .
Industrie-en teeken- hand- en bouwk. teekenen,
school. rekenen, wis-, natuur-!
en werktuigkunde . . .
Getal scholen:
39 in t863, ssin
18û4.
1
Getal
der
leeraren.
1863., 1864.
212
Getal
der
leel"lingen.
1863.11864.
1
AARD
D~}R
INSTELLING.
Bijzondere van de
Maatsch. tot nut
van 'tAlgem. met
275 270 gemeente-subsidie.
Bijzondere van de
l) 28 l) 50 Maatschappij tot
nut van 'tAlgem"
74
1 ï
47
Bijzondere met ge-
4 9 meente-subsidie.
5i
Bijzondere !llet gemeente-subsidie.
Bijzondere, tevens
tot opleiding van
kunsten. en zeel
80 vaartkund. school.
11
Bijzondere met gemeente-subsidie.
Bijzondere met gemeente-subsidie.
Uit beide staten blijkt, dat in negenenveertig gemeenten zich 53 scholen bevonden , waarin enkel het teekEtneA
wordt onderwezen, hetzij uitsluitend het handteekenen, hetzij uitsluitend het bouwkundig teekenen of
wel beiden vareenigd. ;In enkele dier scholen wordt tevens onderwijs gegeven in het boetseren, graveren ,
modeleren en în de beeldhouwkunde. Deze scholen telden in elk van beide jaren 82 leeraren. In die te Boxtel
waren in beide jaren geene ,· de overige 52 telden in 1863 3,004, in 1864 3,009 leerlingen. Van ~e ~rieëndertig
gemeenten, die in 1863 teeken- en industriescholen bezaten, zijn er vijf, Hel~er. , Zaandam, Z1~nkzee , Harlingen
en Kampen, tevens met uitsluitende teekenscholen; zoodat in 1863 slechts i~ zevenenzeventig ~emeen~en
uitsluitende teeken- en teeken- en industriescholen werden gevonden. In 1864 vervielen de teeken- en mdustnescholen
te Zutphen en te Haarlem, zooda,t voor dat jaar vijfenzeventig gemeenten overblijven, waa~van éénendertig
met scholen van deze laatste soort. Deze scholen waren in 1863 38 , in 18~4 door het opngten eene~·
ambachtsschool te Amsterdam 37 in getal. In elk van beide jaren werd het onderwijs gegeven door 211 en 200
leentre..n aan 4,308 en 4,024 leerlingen. Daarenboven is nog op den staat vermeld ééne industrieschool te Zaandijk,
in 1848 aldaar opgerigt door het physisch genootschap in verband me~ het departement van. nijverheid .en
met de plaat&elijke besturen van Zaandijk, Koog, Wes~zaan en Kro.r:imeme. Vo~~· deze school is echter met
bekend of onderwijs in het teekenen wordt gegeven. Uit de onderwijsvakken bhJkt, dat al deze scholen zijn
opgerigt met het doel om aan den ambachtstand eene praktische opleiding te geven. .
Wij gaan thll-nS over tot eene afzonderl\jke beschouwing van een viertal. scholen, welke ~~ den loo~ van
het jaar ·1864 , in overeenstemming met de bepalingen der wet op het middelbaar onderwijs, eene meuwe
regeling hebben gekregen.
De school voor teeken- en bouwkunde, tevens werkschool , te _ Zutphen , door het departement der maatschappij
tot nut van het algemeen in 1842 opgerigt , telde in 1863 '199 leerlingen, waarvan 95 in de hand-, 74 in
de bouwteekenkunde , van welke laatsten 20 tot den gegoeden stand behoorden, terwijl de overige 30, waarvan
1 o uit dep gegoeden stand, aan de oefeningen op de werkschool deelnamen. Kosteloos _on~erwij~ genoten 24 leerlingen,
terwijl voor 25 het schoolgeld door begunstigers betaald werd. Deze school is m Mei ·1864 opgeheven ,
1.
daar de teekenlesson werden opg·enomen onder de vakken , welke aan de inrig~ingen nm middelbaar onderwijs
aldaar worden onderwezen. In Januarij 1865 werd de avond-burgerschool geopend met 78 leerlingen, waaronder
14 kosteloos, 40 in de voorbereidingschool, 25 in de eerste klasse der burgeravondschool en 13 voor het
teekenonderwijs.
De school van het genootschap mathesis scientiarum genitrix te Leijden telde in 1863 en 1864 163 en 156
leerlingen, waaronder 2f uit de verschillende weeshuizen. Van hen werden onderwezen in de rekenkunde 57 en
62 wiskunde 29 en 41, natuur- en werktuigkunde 12 en 20, het bouwkundig teekenen 110 en 124, het
rekenen 43 en 61 , het haudteekenen 148 en 149, het letterteekenen 6 en 9, de doorzigtkunde en beschrijvende
meetkunst i :il en 19. Aan het g·enootschap werd in 1864 eene burgeravondschool verbonden, die op 1 September
met 8 leerling·en geopend is. .
De teeken- en industrieschool te Delft telde gedurende den cursus 1861/ 62 78, f862/ 63 103, 1863/ 64 108 leerlingen,
ingedeeld in twee afdeelingen, waarvan de eene 's avonds van 6 tot 71/ 2 , de andere van 71/ 2 tot 9. uren
onderwijs ontving. In de eerste afdeeling werden cijfer-, meet-, natuur-, werktuigkunde en teekenen, m de
tweede cijfer- en meetkunde en handteekenen onderwezen. Aan die gemeente werd bij Koninklijk besluit van
25 ,Januarij 1864 ontheffing verleend van de verpligting tot het oprigten eeuer burgerdagschool. De burgeravondschool
werd in September 1864 geopend met 146 leerlingen, waaronder 76 van de opgeheven teeken- en
industrieschool , waarvan 66 in de hoogste, 80 in de tweede klasse. In den loop der maand September zijn nog
S leerlingen tóegelaten, terwijl 6 de school verlieten , zoodat zij op het einde van 1864 148 leerlingen telde.
Het onderwijs wordt gegeven door vijf leeraren.
De industrie- en teekenschool te Haarlem telde gedurende den cursus 5 October 1863 tot 24 Maart 1864
'i 1 i leerlingen , die wekelijks vijf keeren van 's avonds 6 tot 9 uren onderwijs ontvingen in het technisch onderwijs
en in het teekenen. Deze school is als burgeravondschool in September '1864 met 104 leerlingen geopend
en bestaat uit vier klassen , waarvan de hoogste 8 , de volgende 18, 34 en 39 leerlingen telden , terwijl
5 alleen van de teekenlessen gebruik maakten. Aan die school zijn vijf onderwijzers verbonden.
In de hoogere. bnrgerscholen met driejarigen cursus wordt onderwijs gegeven in de wiskunde , de eerste
beginselen der natuur- en scheikunde, de beginselen der plant-, dier- en staathuishoudkunde en van het
boekhouden . in de aardrijkskunde , geschiedenis, de nederlandsche, fransche, engelsche en hoogduitsche talen ,
het schoonschrijven, hand- en regtlijnig teekenen en de gymnastiek; in de hoogere burgerscholen met vijfjarigen
cursus bestaat het onderw~js uit wiskunde, de beginselen van de theoretische en toegepaste werktuigkunde
, van de kennis der werktuigen en van de technologie, uit natuur- en scheikunde met de voornaamste
toepassingen, uit de beginselen der delfstof-, aard- , plant- en dierkunde en der wereldbeschr~jving, uit de
gronden van de gemeente-, provinciale- en staatsinrigting van Nederland , uit de staathuishoudkunde en de
s tatistiek , vooral van Neclerland en zijne bezittingen buiten Europa, uit de aardrijkskunde, geschiedenis en
nederlandsche, fransche, engelsche en hoogdnitsèhe talen met hare letterkunde, uit de beginselen der handelswetenschappen
met inbegrip der warenkennis en van het boekhouden , uit het schoonschrijven, het hand- en
regtlijnig teekenen en de gymnastiek. - Volgens art. 18 der wet worden in verschillende oorden des Rijks in
de meest gelegen gemeenten vijftien Rijks hoogere burgersr.holen gevestigd , waarvan ten minste vijf met vijfjarigen
cursus. In -1864 zijn twee R~jks hoogere burgerscholen geopend, te Groningen en Roermond, en zeven
gemeentelijke, te Zutphen , Leijden , Delft, Haarlem, Sneek, Deventer en Maastricht. Zij zijn allen met vijfjarigen
cursus. Die te Deventer telt nog eene zesde klasse, welke meest uit toehoorders bestaat.
De school te Groningen werd in September 1864 met 66 leerlingen geopend, waarvan 57 in drie klassen
, volledig onderwijs ontvingen. Aan het voorafgaand toelatingexamen hadden 85 jongelieden deelgenomen. Het
onderwijs werd gegeven door negen leeraren.
1'e Roermond werd de school op 10 October geopend met 47 leerlingen in drie klassen met negen leeraren.
'l'ot het toelatingexamen hadden zich 50 jongelieden aangemeld.
Op de school te Zutphen werden v11.n de 43 adspiranten 28 toegelaten, ingedeeld over vier studiejaren, terwijl
later in elke der drie laatste klassen nog één leerling werd opgenomen. Daarenboven gingen nog 37 leerlingen
van de tweede afdeeling van het gymnasium tot de hoogere burgerschool over en woonden 9 enkele lessen
bU , zoodat het geheele getal leerlingen 77 bedroeg, die door tien leeraren werden onderwezen.
Op de school te Leijden z\jn op 4 October 1864 de lessen geopend met 26 leerlingen , waarvan 19 voor het
volledig onderwijs , 7 · voor enkele vakken. Later verliet één leerling de school, terwijl voor enkele vakken 3
leerlingen werden toegelaten , zoodat op het einde van 1864 28 leedingeri aanwezig waren , waarvan 18 voor
het volledig onderwijs. Het onderrigt wordt gegeven door elf leeraren.
Te Delft begonnen de lessen met September 1864 met 60 leerlingen, in vier klassen ingedeeld, met twaalf
leeraren. Later is aan deze school het getal jongelieden zeer toegenomen , toen verscheiden jongelieden, na afg-elegd
examen voor den voorbereidenden cursus voor de polytechnische school van de examen-commissie den raad
ontvingen het onderwijs aan eene hoogere burg·erschool bij te wonen. Ook is een viertal leerlingen ingeschreven ,
hetwelk tevens aan de gemeentelijke inrigting voor indisch onderwijs werd opgeleid. Op het einde van 1864 telde
de school 84 leerlin.o·en, waarvan 80 voor volledig onderwijs, ingedeeld in vier klassen.
Voor de school t; Haarlem had het toelatingexamen plaats van 23-27 Augustus. Van de 75 jongelieden
werden -16 afgewezen. De school werd op 5 September 1864 geopend met 59 leerlingen in vier klassen voor
alle vakken van onderwijs, terwijl daarenboven 'i '1 afzonderlijke vakken bijwoonden. Later zijn nog 5 jongelieden
tot he't doen van een toelatingexamen opgeroepen , waarvan 4 .zijn aangenomen; en z~jn 9 geplaatst voor het
teekenonflenv\js. Men telde dus op 31 Der.ember 1864 76 leerlingen, waarvan 63 voor alle vakken in vier klussen
n lil voor nf:r.onrl erl ijke vak ken. Het ondenv(js wPrcl geg-en•n (]oor negr::n leeraren.
85