Netherlands Yearbook - 1868_ocr

versch gekalfde koeijen, waardoor een gedeelte van den uijer voor verdere melkg·eving verloren ging. '1 1 e Hèino
heeft de gierziekte, die reeds in '1863 werd opgemerkt, in 1864 sterk geheerscht en veel nadeel berokkend. De
dijkbreuken in den winter -1862/ 63 hebben door den ongunstigen hooioogst de sterkte van den veestapel zeer
verminderd te Kampen, Kamperveen, IJsselmuiden, Genemuiden en Zwollerkerspel, zoodat in die zes gemeenten
2,293 ruuderen minder aanwezig waren in December 1863 dan in December 1862 en het rundvee met 9.7, de
koeijen alleen met 8.6 ten honderd waren afgenomen. In beide jaren was het rundvee mager door de schrale
weide. De prijzen waren over het algemeen in 1863 lager dan in 1862. Ook de boter was iets lager in prijs.
In de overstroomrle streken zoo als in Kampen werd één derde minder gemaakt dan in gewone jaren en liet
de hoedanig·heicl veel te wenschen over. In 1864 was de groei van het jonge vee uiterst langzaam. Het guste
en magere vee werd wegens g·ebrek aan en duurte van voeder tegen zeer lagen prijs van de hand gedaan en
veel uitgevoerd; vette beesten en melkvee waren prijshoudend. Door den schralen toestand der weiden werd
minder boter dan in andere jaren gemaakt, te Zwollerkerspel één derde minder. De prijzen waren hoog: en zijn
zelfs geklommen. In Overijssel bestonden in 1863 39, in 1864 40 onderiinge vereenigingen tot verzekering
tegen schade door verlies van runderen in tweeëntwintig gemeenten. De opgaven ontbreken geheel in 1864
van twee der vier vereenigingen te Zwolle; voor de overige bedroeg het getal deelgenooten in ·1863 3,325,
in 1864 3,492, dat der runderen waarvoor is deelgenomen 9,395 en 8,499, ·de verzekerde waarde, in beide jaren
onbekend voor de gemeentevereeniging te Kampen en voor de vereeniging te IJsselham (Oldemarkt), .f 492,075
en/391,820.30, het getal runderen waarvoor schadevergoeding is verleend 195 en 163, de schadevergoeding·
fH,811.63 en.f 8,951.035. De beide _laatste opgaven bepalen zich echter in 1863 tot 33, in 1864 tot 31 vereenigingen.
De bijdrage, welke voor elk verwaarborgd rund wordt betaald, wisselt van 3/ 4 tot 4 ten honderd
der waarde. Daarenboven bestaat nog te Kampen een fonds van de meijers der stadserven met 83 deelgenooten
in 1863 en 84 in 1864, waaraan volgens de pachtvoorwaarden alle meijers moeten deelnemen. Dit fonds opg·erigt
in 1850 dient alleen tot vergoeding van verlies door longziekte. De vergoeding, die in twee derde der waarde
bestaat. wordt voor de helft door de gemeente, voor de helft door de pachters naar eenen omslag, naar· den
maatstaf van elks pacht berekend, gedragen. Sedert het bestaan van het fonds is eene vergoeding van .f 80,385
verleend voor 1,05'1 runderen. Van de overige vereenigingen geniet enkel de vereeniging tot onderlinge verzekering
van hoornvee te Kampen eene ondersteuning uit de gemeentekas. Bij de deelneming wordt in die
vereeniging het vee niet geschat, doch slechts bij het sterven van het rund en tot geen hooger maximum dan
.f 120. De omslag geschiedt dan naar het getal verzekerde runderen. - De paarden bleven in beide jaren over
het algemeen g·ezond. In 1864 heen;chte in het vo01jaar onder de paarden op de stadsmeenthen vrij algemeen
de gewone of goedaardige droes. Te S tad-Vollenhoven zijn 4 paarden afgemaakt wegens kwaden en verdachten
droes. De paarden zijn vooral in 1864 aanmerkelijk in prijs gedaald; in dat jaar leed de fokkerij door de duurte
van het hooi. - Ook de schapen waren over het algemeen gezond. In 1863 zijn te· den Ham gevallen van
galziekte voorgekomen. Schapen en wol waren hoog in prijs. -~ De varkensziekte, die in 1863 weinig voorkwam,
vertoonde zich in den nazomer van ·J 864 in de omstreken van Kampen , Zalk, Kamperveen, Grafhorst,
Wilsum en Genemuiden, voorts te Zwollerkerspel, Zwartsluis en Olst. DP,ze ziekte, die vooral in de gemeenten
liggende om Kampen en Zwolle hare verwoesting·en heeft aang·erigt, is van miltvurigen aard. De meeste diere11
sterven binnen 24 uren , terwijl zij die van de ziekte opkomen, achterlijk in den groei blijven en voor vetmesting
geheel ongeschikt zijn. Bijna alle varkens die aangetast worden gaan verloren. Bij de koele weêrsgesteldheid
in de laatste maanden van het jaar was de ziekte spoedig geweken. Het ontstaan der ziekte wordt vooral
toegeschreven aan slechte oppassing en stalliug en te sterke voeding bij te groote warmte. In '1863 zijn de vette
varkens in prijs gedaald; in 1864 was de mesterij gunstig en hielden de prijzen, hoewel niet bijzonder hoog',
zich vrij wel staande.
In de provincie Groningen was de gezondheicltoestand van het vee in 1863 gunstig. Slechts op één stal te
Grootegast zijn 3 runderen wegens longziekte afgemaakt. Ook zijn te Marum eenige runderen aan het bloedpissen
of de wee en een 20tal jonge aan het Jrnuclvuur gestorven. Te Oude Pekela stierven. 2 vette koeijen
plotseling aan het miltvuur; terwijl tB Slochteren bij eenige melkkoeijen en bij het vet vee verzwering·en aan de
uijers werden opgemerkt. Ook in 1864 was de toestand zeer gunstig. Te Marum en Haren stierven 12 runderen
aan de wee en onder Wildervank vertoonde zich in het laatst van Augustus en het begin van September
eene opzetting in de uijers bij vroegmelkte en guste koe\jen. Enkele werden geslagt en verkocht; de meeste
herstelden, doch waren in de vetwording ten achteren geraakt. In de bouwstreken vermindert het getal volwassen
vee, doordien de graslanden meer en meer tot bouwlanden worden aangelegd. In 1863 is het vee wel
gegroeid; de vetgemeste hebben zich niet bijzonder ontwikkeld, zoodat er weinig goed vette runderen waren.
In l 864 oefende de schaarschte van veevoeder een ongunstigen invloed op het vee uit, waardoor meer verkocht
werd dan gewoonlijk, het zuivel schaarsch bleef en weinig vee goed vet is geworden. Dit laatste was buitengewoon
-duur. Behalve het woeg gezaaide zomergraan moest veel graan wegens de lage p;i:ijzen tot mesting van het
vee gebruikt worden. Zij die goede weiden hadden hebben hooge weidegelden, zelfs .f 80 tot .f 100 per stuk
genoten. Daar slechts een gering getal vee te gelijk op de weide voedsel kon vinden, was de weiderij in het
algemeen niet voordeelig. De belangrijke uitvoer van vee naar Holland en over Friesland naar Engeland oefent
een grooten invloed uit op de welvaart, ook van de afgelegenste deelen der provincie, waar men zich thans
op de veredeling van het rundvee toelegt door aanvoer van stieren uit de beste streken. Het kruisen. met
Durnhamstieren wordt in het noorden der provincie langzaam voortgezet, daar men steeds vreest dat de wmst,
door spoedige ontwikkeling en snel vet worden verkregen, door gemis aan zuivel verloren g·aat. De prijzen
Yan het vetgemeste vee waren in 1863 eerst laag, doch rezen later aanmerkelijk, zooclat goede ossen teg·en
./140 totf210 verkocht werrlen. Het op stal vetg·emeste vee ii·old in het voorjaar .f0.55, nit de weirle in den
29ä
herfst./ 0.40 tot./ 0.50 het ned. p.. Melkkoeijen voor Holland be d .
tot ./ 170' enkele ./ 200 en onder Winsum g h 1 t Il stem g·olden lll het v o01jaar van 1863 ./ 1 ç,O
./ 170' later tegen Mei slechts./ 140 / 130 e ee e s .a den .f ! 70 tot ./ '180 het stuk, in 186.1. eerst ./ 160 t~t
./80 t t./110 · '· en nog mm er. Men betaalde v ·d f "
o ' voor weide-ossen in 1863 ./70 tot -r8o . h . oor wer e- o varekoetJen in 1863
tegen den \~inter de prijzen van jongvee langzar::erha~~n e~t ~~01:1aar.van 186~./112 totf120. In 1863 zijn
de vette koel.jen./ 145' de vette ossen .f 150 of . d 1 g ~a ' vooral de mmdere soorten. In 1864 golden
koeijen, waarvan in het oostelijk gedeelte van dm .en. s ~gttlJd .f 0.44 to~./ 0.60 het ned. p" Vroeg gemelkte
1864 ./ 140 tot .f 160. De hoogste prijzen wer~e~1~v:~m~l veel naar Dmtschland wordt verzonden, golden in
W~sterkwartier' voor melkvee naar Duitschland f 185 aa c voo~ runderen uit de zware kleigronden van het
Frresla?d ./ 200 , voor vetgeweide ossen van tweeêneenh,al~::rr ./ o1lland f 180 , voor vet.geweide koeijen naar
goed, m 1864 b~jna het geheele jaar door gerin M b tJ Id . 52.50. Het gemaak van boter was in 18fi3
./34 totf54 de kwart ton of.JO 8~ tot.f1 e ./g1. . en e aha e m het eerste jaar ./36 tot f40, in het tweed"'
b · d · · v n en meer et p D d v ,,.
er e Jaren gezond. Onder Finsterwolde en Ad d " - e paar en waren over het algemeen in
vo01jaar van 1863 eene ligte keelontsteking of ~ar en o~ bijna alle stallen onder Beerta heerschte in het
Voorts zijn op verschillende plaatsen kenteekenezoogen~am de ke;ldroes' waaraan slechts enkelen bezweken.
8 paarden zijn afgemaakt' te Groningen Hoogezan~ v; t w~ enk roe~ voorgekomen' als: te Veendam waar
enkele gevallen voorkwamen. Te West~rnieland !E , es e~'. roe ' Wildervank, Meeden en Vlagtwedde' waar
gestorven. Ook in 186-1- worden enkele gevallen. enrukm) Zd!Jn 4d paarden plotseling aan eene onbekende ~iekte
. 1 . . van wa en roes v Id t V
pmgec am' m welke laatste gemeente 4 aarden zïn f. erme e eendam' Groningen en A.pligten
droes, beiden in geringen graad~ Te OuJdora gemaakt. Te ~eer~a heer~_cht: keelziekte' te Eenrum
23 December en volgende dagen verscheide , p' gemeente Uithuizen' Z~Jn m Junij 2' te Baflo o
korten tijd , welke aan schadelijl;e woekerpla:~e~a~de~ ~anfetast door eene ziekte doodelijk binnen een zee~
i 863 geklaagd, dat vele merrien onbevrucht bl p e ~ roo wordt toegeschreven. Onder Eenrum werd in
gedekte merrien als 1 tot 3 3 De commü:sie evden , zood a~ het getal geworpen veulens stond tot dat der
h t b' · · "' voor e paar en10kkerij hield op 27 M
engs en, waar ij 7 werden afgekeurd en aan 8 .. t aart 1863 eene keurinO' van
De te Warffum geplaatste engelsche hengst oefep:;:~:ed::e~ezamelijke b.edrage v~n .f 730 werden toegekend.
ras. In 1864 werd vooral geklaagd over schaarscht , d gunstrgen IDvloed mt op de verbetering van het
vooral van veulens , enters en gewone werkpaardeenvan voh~ erl vooral van rooden klaver. De prijs der paarden.
voor b t t · d was rerc oor algemeen lag d · ·
es e mgpaar en in 1863 ./ 400 tot./ 600 in 1864 f 300
er an ID 1863. Men betaalde
en .f::?00 tot .f 250. De mindere paarden voor~l d t . tot ./.500, voor beste werkpaarden .f 200 tot / 300
de schaapsteelt voorcleelig door het weg' ·bliJ've e en ]ers , waren m beide jaren laag in prijs. - In 186J was
·schap d , n van a gemeene rampen en door d h . "
en en van e wol ' welke laatste in het noorden d . . e ooge pr!Jzen van de vette
werd a~?ezet. Ook in 1864 gaven de schapen ·roote ::o~;:t~n er provmcre tegen .f '1:50 :ot./ f.60 per ned. p.
waar btJ twee arbeiders van 19 schapen 17 'kg cl e.en. ~okken vertoonden zich m 1863 te Usquert
U . h · < zre wer en en l O stier · t "! ·
te rt mzen , waar zeven aangifte g·edaan ZÎJ·n e ,L Z 1 ven. erwrJ \an 31 lammeren 28 stierven.
· h I · c , 11 i,
zrc oo { ID 1864 te Uithuizen waar één sch .
uanc t
,
waar 49 stuks
ZIJn
·· aangetast. Die ziekte vertoonr1e
·
t A . , c • aap rs gestorven en onder e . k cl 1 .. ,
e ppmgedam. Ook te Loppersum deed zich één eval , en~ge u c en te gelijk met de schurft.
28 schapen door de pokken aangetast en openba.a d , .gh . Mvoor van pokziekte. Onder 't Zandt zii·n in 1861-
. l h b ' r e zrc m aart d h . ft b.. .
zie de e ben onder Hoogezand de schapen in h t l t t . e se ur IJ 20 schapen. Aan deze laatste
het laatste halfjaar 95 i:ichapen hierdoor aanget ~
aa s, van 1864 veel geleden. Te· Uithuizermeeden zijn in
werd in 1863 het inenten der pokken als vo~~b~h::;~~~~et4 d:;rdacht ~erklaard.
In deze laatste ge~eente
besmette kudde met het beste gevolg aangewend. zood t . nog met aangetaste schapen eener reeds
slechts 45 de pokken gehad hebben waarvan 1A ' , 1 da vaVn 337 schapen en 392 lammeren, na het inenten.
1863 t T B ' '· ~ o>er e en oorts wordt h ·
e en oer en Uithuizermeeden In 1863 l cl l. l nog van se urft melding gemaakt in
186" · 1 · ' · een ce sc1apen te U'th ·
- ~ ee111ge andbouwers uit Hoogkerk schapen aan de Je elzieh I mzen aan de tongblaar; terwijl in
verloren. In 1863 golden de lammeren f 3 t t .f 6 l p ' e' een gevolg· van gebrekkige voeding hebben
./10 tot.f12 of.f0.30 tot./6.40 het n'ed po I11 ,h ete 'l~~tte sckhape~f15 tot.f30, vette lammeren in d~n herf:st
f 2 I · ·· e vv ester wart cl · ·
. 0 tot 25 gretig· opgekocht en werden de vet geweide l rer wer en m 1864 de vette schapen tegen
der provincie legt men zich op de teelt toe 1 ammeren tot .f 18 betaald. Vooral in het noorden
U:~rkten wor~en gezonden. De Lincolns voi