Ä Ã‡Ä NDEKÄ LER - Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı

28
Haçlı Seferleri ve 1107‟de I. Kılıçarslan‟ın ölümüyle çıkan taht kavgaları nedeniyle Selçuklular,
Zonguldak ve çevresinde etkili olamamıĢlar, bu durumdan faydalanan DaniĢmendliler ise, Karadeniz
kıyılarını zaptederek Ereğli‟ye kadar ilerlemiĢlerdir. II. Kılıçarslan‟ın 1155‟te tahta geçmesiyle yeniden
güçlenen Anadolu Selçuklular, 1176‟da Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıĢ ve 1178‟de
DaniĢmendliler devletini ortadan kaldırmıĢ ancak yine de Zonguldak ve yöresinde egemenlik
sağlayamamıĢlardır.
IV. Haçlı Seferi sırasında Latinler, 1204‟te Konstantinapolis‟i ele geçirerek bir Latin
imparatorluğu kurmuĢlardır. Haçlılardan kaçan Bizanslılar, Trabzon-Rum ve Ġznik-Bizans
imparatorluklarını meydana getirmiĢler ve kısa zaman içinde sınırlarını geniĢleten Trabzon Rumları,
Ġznik Bizanslılarına yenilince Zonguldak yöresi Ġznik Bizans Ġmparatorluğu‟na bağlanmıĢtır.
XIII. yüzyıl sonlarında, iç kısımların Türkler, kıyıların ise Cenovalı gemiciler tarafından kontrol
altına alınması üzerine Zonguldak ve çevresinde Bizans hâkimiyeti son bulmuĢtur. Eflani, Devrek,
Bartın, Safranbolu, Ulus ve Ģimdiki Karabük toprakları, 1335‟te bağımsızlığını elde eden Candaroğulları
Beyliği‟nin sınırları içine girmiĢtir.
Osmanlılar, 1380 yılında Cenevizlilerle anlaĢarak Karadeniz Ereğli‟yi satın almıĢlardır. 1392‟de
Yıldırım Beyazıt, Zonguldak bölgesini Osmanlı topraklarına katmıĢ, ancak 1402 Ankara SavaĢında
Timur‟a yenilince alınan topraklar tekrar Candaroğulları Beyliği‟nde kalmıĢtır. PadiĢah Çelebi Mehmet,
Zonguldak‟ın güney kesimini 1417‟de Osmanlı topraklarına katarken, kıyı Ģeridindeki iskelelerde ticari
yaĢam Cenevizlilerin elinde kalmıĢtır.
Osmanlı Dönemi: 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet Amasra‟yı alarak Candaroğulları
Beyliği‟nin egemenliğine son vermiĢtir. Osmanlı Devleti‟nin ilgisini çekmeyen Zonguldak ve yöresi önce
1654 yılında Kazak korsanlarca, sonra da korsanlara karĢı halkı korumak amacıyla gelen yeniçerilerce
yağmalanmıĢtır. Ekonomik ve ticari önemini yitiren bölgeye Osmanlı devleti sahip çıkmadığı için
eĢkıyaların bölgedeki hâkimiyeti halkı göçe zorlamıĢ, ancak 1829 yılında taĢkömürünün bulunmasıyla
tekrar önem kazanan bölge 1882 yılından sonra yabancı sermayenin de ilgi merkezi haline gelmiĢtir.
TaĢkömürü havzasındaki üretim ocakları Ġngiliz, Fransız, Alman, Belçika, Rus, Yunan ve yerli Ģirketlerce
çalıĢtırılmaya baĢlanmıĢ, yöredeki Ģirketlerinin haklarını korumak, kömür üretimini artırmak bahanesiyle
Fransız askerler 08.03.1919‟da Zonguldak‟ı, 08.06.1919‟da da Kdz. Ereğli‟yi iĢgal etmiĢlerdir.
Cumhuriyet Dönemi: Zonguldak, taĢkömürünün 1829 yılında Uzun Mehmet tarafından
bulunmasından önce küçük bir yerleĢim yeri idi. 14 Mayıs 1920‟de müstakil mutasarrıflık olan
Zonguldak Merkez, Bartın, Hamidiye (Devrek), Ereğli kazalarından oluĢmaktaydı. 19. yüzyılda
madenlerin faaliyete geçmesi ile havzaya yerli ve yabancı sermaye giriĢi baĢlamıĢtır. Kömür ocaklarının
birbiri ardına açılmasıyla değiĢen ekonomik ve sosyal koĢullar, maden ocaklarının açıldığı alanda yeni
bir yerleĢim birimi meydana getirmiĢtir. Zonguldak 1920 yılına kadar kaza teĢkilatı olarak yönetilmiĢtir.
Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte 1 Nisan 1924 tarihinde il olmuĢtur. Bu geliĢme ile Zonguldak
Cumhuriyet sonrası kurulan ilk il olma özelliğini taĢımaktadır.
1927 yılında Safranbolu kazası, 1944 yılında ilçe olan Çaycuma ve Ulus, 1953‟te Karabük ve
Eflani, 1957‟de KurucaĢile, 1987‟de Alaplı, Amasra ve Yenice kasabaları, 1990‟da ilçe olan Gökçebey
Zonguldak‟a bağlanmıĢtır. 28.08.1991 tarihinde Bartın‟ın il olması sonucu Bartın‟ın yanı sıra Amasra,
Ulus, KurucaĢile; 6.6.1995 tarihinde ise Karabük‟ün il olmasıyla Eflâni, Safranbolu ve Yenice ilçeleri
Zonguldak‟tan ayrılmıĢtır. 1990‟lı yıllara kadar bu üç ili bünyesinde barındıran ve 13 ilçesi olan
Zonguldak‟ın ilçe sayısı bu illerin ve ilçelerin ayrılmasıyla beĢe düĢmüĢtür.
1.4.1.2. Karabük Ġlinin Tarihsel Süreç Ġçindeki GeliĢimi
Antik Dönem: Karabük, tarih bakımından zengin bir geçmiĢe, kültürel ve arkeolojik açıdan
önemli bir kültürel birikime sahiptir. Karabük ve çevresi M.Ö. 1800-1200 yıllarından günümüze yerleĢim
alanı olarak sayısız uygarlıkların kurulduğu, değiĢik kültürlerin birbirleriyle yoğrulduğu Anadolu‟nun eski
yerleĢimlerinden biridir. Karabük ve çevresinde tarih öncesi ve tarih devirlerinin aydınlatılması
açısından önemli sayılabilecek toplam 32 tümülüs ve dört büyük höyük bulunmaktadır. Bunlardan 24
tümülüs Safranbolu ile Eflani arasında, 5 tümülüs Eskipazar‟da ve 3 tümülüs de Ovacık‟ta
bulunmaktadır. Höyüklerden 3 tanesi Eflani‟de, 1 tanesi de Eskipazar ilçesi sınırları içinde yer
almaktadır.