İZZETPAŞA VAKFI ADINA SAHİBİ ve YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ NİHAT ...

Uzasan, göğe ersen,Cücesin şehirde sen;Bir dev olmak istersen,Dağlarda şarkı söyle!Şehri anlatan bir edebi tür var mı? Günümüzşehirlisi daha çok hangi türde kendini bulmayaçalışıyor, hangi edebî türe meyyal?Aklıma hemen şehrengizler geliyor. Klasikedebiyatımızdaki şehrengizler, bir şehringenel durumu hakkında genel bilgilerin verildiği,güzelliklerinin övüldüğü ve güzellerininvasfedildiği ilgi çekici bir türdür. 16. YüzyıldaMesihî ve Zatî tarafından ilk örneklerinin verildiğinibiliyoruz. Sevilen ve çokça örnek verilenbu tür, başka bazı türler gibi zamanla ömrünütamamladı. O şimdi artık bir edebiyat tarihimalzemesi. Ama biraz şiirselliğinden, biraz datema benzerliğinden, adı şehirlerle alakalı bazıçağdaş kitaplarda yaşatılıyor. Bu son cümleyibana Mustafa Armağan’ın Bursa Şehrengizi’ninkurdurttuğunu söylemeliyim.Şehri anlatan bir edebî tür olarak, son yıllardayaygınlaşma eğilimi gösteren “şehirkitapları”ndan da söz etmek gerekir her halde.Tanpınar’ın Beş Şehir’i ile başladığını söyleyebileceğimizbu kitaplar gittikçe müstakilbir tür olarak anılmaya başlandı. Mitat Enç’inGaziantep’i anlattığı Uzunçarşı’nın Uluları,Ahmet Turan Alkan’ın Sivas’ı anlattığı AltıncıŞehir ve benzer bazı çalışmaların gördüğü ilgibu tarz kitapların çoğalmasına yol açtı. Artıkyalnız şehir yazıları yazan yazarlar var. Belediyelerşehir kültürü dergileri çıkararak yazarlarışehirler hakkında yazmaya yönlendiriyor. Bukonuda ilmî toplantılar yapılıyor. Dergiler şehirkitapları dosyaları hazırlıyor. Bazı kurumlarınşehir kitapları kütüphaneleri var. Şehir kitaplarışüphesiz yeni bir edebiyat dalı sayılır. Şimdiliksayıları belki pek fazla değil ama Ahmet TuranAlkan’ın da ifade ettiği gibi gelecek vaad ediyor.Seyahat kitapları da şehirlerin hafızasınıkayda geçirmekte önemlidir. Seyyahların gözlemve tespitleri büyük ölçüde şehirlerle ilgilidir.Bugün şehirler hakkında yazanların vazgeçilmezkaynaklarından biri seyahatnamelerdir.Bir şehir hakkında eser hazırlayan herkes EvliyaÇelebi’ye, İbni Batuta’ya başvurmak zorundahisseder kendini.Gelişen mekân algısı, dikkatleri şehirlereyoğunlaştırıyor. Daha önce ifade ettik: günümüzedebiyatının baskın mekânı şehir, baskınkonusu şehir hayatıdır. Bu da kanımca en çokromanda görülüyor. Dolayısıyla şehirlinin kendisinien çok romanda bulduğunu, ona meyyalolduğunu düşünüyorum. Şimdilerde daha çokroman yazıldığını, çevrildiğini, baskı sayılarınınyüksek olduğunu gözlemliyoruz. Bu da onagösterilen alakaya işaret ediyor.Sizin de dergilerde şehir yazıları yazdığınızatanık oluyoruz. Deneme kitaplarınızdaşehre dair çok yazı var. Seyahat izlenimlerinizde “Seferî Yazılar” başlığıyla kitaplaştı.Bunu şehre ve gezmeye olan ilginizin bir göstergesiolarak mı anlamalı?Seferî Yazılar’dahangi şehirler var? Buralara nasıl bakıyorsunuz?Medeniyet ve medenîlik kavramlarıyla şehirarasındaki ilişkiye daha önce değindik. Bu ilişkiyiönemseyen, edebiyata ve sanata edebiyatbağlamında yaklaşan biri olarak elbette şehriönemsiyorum. Her şair, hikâyeci ya da romancıgibi şehirler hakkında düşünüyor, gözlemler yapıyorum.Şehri düşünmek, gözlemek, yazmak... Bunlar hoşuma gidiyor. Bir hafızayı kaydageçirmenin keyfini yaşatıyor bana. Bir sorumluluğuyerine getirmenin huzurunu… Seyahatide seviyorum. Seyahat arzusu fıtrî bir şeygibi geliyor bana. İnsan tabiatında var olan birduygu. Hoşuma giden bir söz var. Derler ki:“Dünya bir kitaptır, seyahat etmeyenler onunhep aynı sayfasını okurlar.” Gezmek, yeni sayfalarokumaktır. Özge diyarlara pervaz vurmak,özge güzellikler temaşa etmektir. Seferî Yazılarbu his ve düşüncelerle kaleme alındı. Ülke dışınayaptığım bazı seyahatlerdeki gözlem ve izlenimleriiçeriyor. Şüphesiz bildiğimiz anlamdabirer şehir yazısı değil bunlar. Yine de gezdiğimşehirlere bir ayna tutabildiğimi düşünüyorum.Bu şehirlerin bazıları şunlardır: Almatı, Aşkabad,Merv, Mekke ve Medine, Strasburg, Zürih,Köln, Üsküp, Salzburg…■18eylül-ekim-kasım2013