İZZETPAŞA VAKFI ADINA SAHİBİ ve YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ NİHAT ...

Cami, Mekke, Medine, Tunus’taki Zeytune, Cezayir’dekiTilimsan ve Fas’taki Rabat camilerindekütüphane ve çok sayıda el yazma eserler vardır.İslam dünyasında hemen hemen her şehirdekitap kütüphane yanında şahıslar tarafından kurulanve vakfedilen kitaplıklar ve kütüphanelerolduğu bilinmektedir. İhtişamlı şehir kütüphanelerininharicinde taşra şehirlerinde bu anlamdabinlerce kitap vakfına rastlanmaktadır. Özelolarak üzerinde durulması gereken kitap vakıflarının,Hicri ilk asırda Mekke-i Mükerreme’de birkütüphane kuran Abdülhakem el Cumehi ile başlamışolduğu söylenmektedir. [11] “Müslümanlarınilim ve ilim adamlarına olan sevgileri ve İslam’ıneğitime teşvik etmesini; fıkıh âlimlerinin, kitapgibi gayrimenkul mal veya mülkün vakfedileceğiesasına dayandırmış olduğu söylenmektedir. Bununilk şartı da vakfın gayrimenkul gibi ebedi olmasıdeğildir. Örfe dayanan ve istihsan’dan olduğukabul edilen kitap vakfı, bu fıkıh âlimlerininverdiği cevazla birlikte, insanlara yararlı olmasıve hayırlı bir iş yapmanın verdiği sevinçle başlar.Müslümanlardan hayır ve ihsan sahibi kişilerinkitap vakfı geleneği böylelikle oluşmayabaşlamıştır.” [12]Kültür ve medeniyete önem veren Osmanlı,fethettiği şehirlerin yalnızca mimarisini değil,kültür ve irfanına da önem vermiş, medreseler,kütüphaneler kurmuştur. Örneğin İstanbul’ufetheden Sultan II. Mehmed, imparatorluğununbaşkenti olarak tasarladığı İstanbul’u aynızamanda bir kültür merkezine dönüştürmüş,imar faaliyetini büyük cihad olarak adlandırmışve fetihten sonra ilk olarak şehirdeki mabetlericami ve medreseye dönüştürmüştür. Kaynaklarınyazdığına göre “fethi müteakip ilk yapılanbinalardan biri Beyazıd’daki Eski Saray’dır. II.Mehmed’in Manisa’dan Edirne sarayına götürdüğükitapların Eski Saray’ın tamamlanmasındansonra İstanbul’da ilk kurulan kütüphane olan busaray kütüphanesi daha sonra Yeni Saray’a taşınmıştır.Osmanlı Padişahlarının ilme düşkünlüğü,İmparatorluğun birçok yerinde kütüphanelerinaçılmasına vesile olmuştur. Örneğin I. Selim’inMısır seferi sırasında kitap toplamaya çalıştığı vebu arada kendi kütüphanesine ait kitabı da yoldakaybettiğini kaynaklardan öğrenmekteyiz.” [13]Ayrıca büyük şair Fuzulî’nin kütüphane’de memurolarak çalıştığı sırada keşfedilerek İstanbul’agetirildiği bilinmektedir. Osmanlı dönemindeEyüp Külliyesi Kütüphanesi, Nuru Osmaniyekütüphanesi, Ayasofya Medresesi Kütüphanesi,Çandarlızâde İbrahim Paşa’nın Edirne’deki imaretindekurulan kütüphane, Amasya Medresesi’ndekurulan kütüphane ve daha birçok şehirdeki kütüphaneler,hem Osmanlının kitap ve kütüphanesevgisini ortaya koymakta hem de şehir kütüphaneilişkisinde kütüphanelerin olmazsa olmaz olarakkarşımıza çıktığını göstermektedir. Cumhuriyetdöneminde ise yüz yirmi yedi kütüphanedentoplanan kitaplarla Süleymaniye Kütüphanesimeydana getirilmiştir.Şehir kütüphane ilişkisini salt kuru bilgiler ışığındadeğerlendirmek doğru değildir. Şehirlerinkuruluş felsefesini oluşturan derin ve köklü birkültürel arka plan vardır ve bu arka planı kitap/kütüphane ve ilim adamları beslemektedir. Şehirkütüphanelerini sahip oldukları kitap ve kütüphanesayısıyla değerlendirmek bize belki somutbilgiler vermesi bağlamasında bir ipucu verebilir;ama gerçekte bu kütüphanelerin şehrin oluşumundave ilim hayatında gördüğü işleve bakmakgerekir. Farabi’nin Faziletli/Erdemli ve Cahil Şehirlerdiye tasnif ettiği ayrım üzerinden gidersek,erdemli şehirlerin gerçekte bilgiyi içselleştirmiş,cahil şehirler gibi zorunluluğun ve zorbalığınbir araya getirdiği toplumlardan değil, ilmin veirfanın bir araya getirdiği toplumun inkişaf ettiğişehirler olarak algılamalıyız. Zira erdemli şehir;ancak bu kitap/kütüphane/bilgi ve irfan ilebuluştuğunda Faziletli/Erdemli olabilir. Ve birşehrin buna ulaşabilmesi için mutlaka kitap vekütüphaneye sahip olması, insanlarının yolu isekütüphanelerden geçmesi gerekmektedir…■sh.61, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara 200811. Prof.Dr. Yahya Mahmut Cüneyd, İslam ÂlemindeVakıf Kütüphaneciliği, sh. 33, Kent Işıkları yay. İstanbul,200912. Yahya Mahmut Cüneyd, age. sh.3313. İsmail E. Erünsal, age.sh. 92,45eylül-ekim-kasım2013