Nr 3/2011 - 2013/04/23 08:49:06 +0300 - pl_PL.ISO8859-2 ...

More documents

Recommendations

Info

Pielęgniarstwo Polskie 3(41), 144–149, 2011 SKOJARZENIA Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ WŚRÓD STUDENTÓW THE ASSOCIATIONS WITH CANCER DISEASE AMONG STUDENTS Streszczenie Cel. Głównym celem pracy było znalezienie odpowiedzi na pytanie – z czym kojarzy się choroba nowotworowa osobom młodym, będącym w okresie wczesnej dorosłości. Materiał i metoda. W przeprowadzonych badaniach została wykorzystana jedna z metod docierania do słownika umysłowego – metoda skojarzeń swobodnych. Każdy badany miał podać dwa pierwsze słowa, jakie przychodziły mu na myśl po usłyszeniu hasła, jakim była choroba nowotworowa. Oprócz dwóch skojarzeń każda osoba podawała dodatkowo swój wiek i płeć. Ogółem przebadano 126 osób. Wyniki. Wśród 126 przebadanych osób 72 osoby były to kobiety (58%), a 54 to mężczyźni (42%). Wśród podanych skojarzeń (252) najczęściej wymienianym skojarzeniem była „śmierć” – wymieniło je aż 51 ze 126 osób. 24 osoby podały skojarzenie „cierpienie”, a 22 „ból”. Tyle samo razy, bo 21 padło skojarzenie „chemia” i „rak”. Wśród kobiet, jak i mężczyzn zdecydowanie najczęściej pojawiającym się skojarzeniem była „śmierć”. Na drugim miejscu w grupie kobiet było skojarzenie „ból”, a u mężczyzn „cierpienie”. Wymienione najczęściej skojarzenia, tj.: „śmierć”, „ból”, „cierpienie”, „chemioterapia” są pojęciami nasyconymi lękowo, co może wskazywać na rodzaj kancerofobii wśród osób poniżej 30 roku życia. Słowa kluczowe: choroba nowotworowa, skojarzenia, wczesna dorosłość. Wprowadzenie Choroba nowotworowa i AIDS to w dzisiejszych czasach dwie główne choroby kojarzone z bezradnością i nieuchronną śmiercią – bardzo bolesną, rozciągniętą w czasie, a niekiedy nawet szpecącą [1]. Pomimo tego, że to chorzy na AIDS są bardziej naznaczani piętnem przez społeczeństwo, chorych na nowotwory także nie otacza się naturalnym wsparciem i nie traktuje bez uprzedzeń. Skuteczna walka z rakiem musi brać pod uwagę nie tylko leczenie osób chorych na nowotwór, ale także całe społeczeństwa – ludzi chorych i zdrowych. Szeroka akcja popularyzatorska, mająca na celu podnoszenie poziomu świadomości problemu, czyli przybliżenie aktualnego stanu wiedzy o chorobach nowotworowych, ich objawach oraz współczesnych metodach rozpoznawania i leczenia raka, mogłaby doprowadzić do zmiany stereotypowych postaw i przekonań [3], a co za tym idzie także sko- MARTA CZARNECKA-IWAŃCZUK Zakład Psychologii Klinicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: dr hab. Ewa Mojs Summary Aim. Main aim of the study was to answer the question – what is the association with the cancer disease among people in the early adulthood. Material and method. In the study was used a method of a free association. Each participant had to give two first words that came to mind after hearing the signal: cancer disease. Moreover, each person was questioned about an age and sex. There were 126 participants in the study. Results. Among 126 participants, 72 were women (58%) and 54 were men (42%). The association that was pronounced most often was “death” (51 times), next was “suffering” (24), then “pain” (22). The same number of participants (21) associated “cancer disease” with “chemistry” and “cancer”. Among both women and men most often appeared association “death”. The second place took “pain” (in group of women) and “suffering” (in group of men). The associations appeared the most often in this study such as “death”, “pain”, “suffering”, “chemistry” are connected with fear. It can point at a kind of “cancer phobia” among people below the age of 30. Key words: cancer disease, associations, early adulthood. jarzeń z tą chorobą. Mogłaby spowodować z jednej strony wzrost zaufania do najnowszych osiągnięć współczesnej medycyny, a z drugiej strony podniesienie poczucia odpowiedzialności i podmiotowości jednostki w osiąganiu, utrzymywaniu i ochronie własnego zdrowia. Ponadto, sprzyjałaby budowaniu istotnego w profilaktyce i procesie leczenia nastawienia optymistycznego, eliminując tym samym postawę silnie lękową i bezradną. Przekonania i postawy dotyczące choroby nowotworowej w społeczeństwie polskim Choć brak jest zgody wśród psychologów, co do jednej definicji postaw, zgadzają się oni co do tego, że postawa to trwała ocena pozytywna lub negatywna ludzi, obiektów lub pojęć czy idei [2]. Na każdą postawę składają się trzy komponenty:
a) komponent emocjonalny – są to emocje, uczucia, reakcje emocjonalne, jaki mają czy kojarzą ludzie z obiektem postawy, b) komponent poznawczy – czyli przekonania, sądy, opinie, myśli, jakie mają ludzie na temat obiektu postawy, c) komponent behawioralny – są to wszelkie działania, zachowania wobec przedmiotu postawy. Postawy są trwałe, co oznacza, że utrzymują się przez dłuższy czas. Nie oznacza to jednak, że nie można ich zmienić czy zmodyfikować, np. dzięki wpływowi społecznemu, dysonansowi poznawczemu i związaną z nim zmianą zachowania lub dzięki komunikatom perswazyjnym w środkach masowego przekazu. Ponieważ komponenty postawy wzajemnie na siebie wpływają i nie są niezależne, zmiana jednego elementu wpływa na zmianę pozostałych dwóch. Problem zdefiniowania postawy wobec choroby nowotworowej rozwiązali Z. Nęcki i L. Górski, którzy dla potrzeb przeprowadzonych przez nich w latach dziewięćdziesiątych badań, porzucili ww. sposób definiowania postaw i zaproponowali własną definicję. Według nich postawa wobec choroby nowotworowej to „subiektywnie szacowane prawdopodobieństwo zachorowania i wiara w możliwości wyleczenia” [3] i składa się z trzech czynników: 1) poczucia zagrożenia chorobą (PZ), 2) nastawienia optymistycznego/pesymistycznego wobec procesu terapeutycznego (PT – pesymizm terapeutyczny), 3) czynnika ogólnomedycznego, którym jest waga raka jako problemu (WR). Postawa ogólna wobec raka (Po) wyraża się według badaczy następującym wzorem: Po = PZ + PT + WR Wynikiem tak definiowanej postawy jest umiejscowienie postawy wobec choroby nowotworowej każdej osoby na dymensji, gdzie na jednym krańcu znajduje się przekonanie, takie jak: „Na pewno nie zachoruję na raka, a jeżeli już, to z pewnością zostanę uleczony, bo rak przestaje być dla medycyny problemem.”, a na przeciwnym krańcu stwierdzenie, takie jak: „Czuję, że mam raka, który przy obecnym stanie medycyny jest nieuleczalny.” Przekonania dotyczące choroby nowotworowej zdefiniowane zostały w tych badaniach jako „zespół potocznych sądów opisujących różne aspekty tej choroby” [3], a zatem są to twierdzenia ludzi na temat tego, jakie cechy według nich ma rak. Dla potrzeb badań Nęcki i Górski zdefiniowali także pojęcie wiedzy o raku, która, obok postaw i przekonań, jest ważnym elementem ogólnego systemu reprezentacji nowotworów w psychice człowieka. Wiedza to zespół informacji, które są uznawane przez współczesną medycynę [3]. W przeprowadzonych przez Nęckiego i Górskiego badaniach zastosowano cztery techniki badawcze: dwie skale postaw, ankietę dotyczącą różnych aspektów kon- Skojarzenia z chorobą nowotworową wśród studentów 145 taktu z problematyką nowotworów i przypisywanych im cech oraz test wiadomości o chorobach nowotworowych. Badanie objęło 832 mieszkańców różnych miast i przeprowadzane były w sposób indywidualny oraz grupowo. Ważniejsze dla dalszej części pracy wyniki przeprowadzonych badań przedstawiają się następująco: 1. Postawy wobec raka są nasycone lękiem. 30% badanych przejawiała postawy lękowe w stopniu ponadprzeciętnym, 60% miała postawy umiarkowanie lękowe, a jedynie 10% badanych wykazywała zdecydowany brak lęku. 2. Najbardziej zbliżonym czynnikiem postawy do bieguna lękowego był czynnik WR – waga raka jako problemu społecznego. Walka z rakiem, rozwój dziedzin medycyny związanych z tą chorobą to główne zadania współczesnej medycyny według badanych. 3. Lęk w mniejszym stopniu niż z WR, a niemal w równym stopniu, co z obaw przed nieskutecznością leczenia (PT), wypływał z obawy przed zachorowaniem (PZ). Przy czym badacze uznali, że natężenie PT nie jest niepokojące, a badani wykazują sporą dozę optymizmu. 4. 17% badanych uważało, że osoby, u których wykryto raka, nie mają żadnych szans na wyleczenie bez względu na to, kiedy diagnoza nastąpiła. 16% uważało, że szanse na wyleczenie są większe niż 50%. Najczęściej jednak osoby badane uważały, że wyleczyć można co trzecią, czwartą osobę. Badacze wyjaśniali te wyniki faktem, że osoby badane sięgały w przypadku pytania o uleczalność do stereotypowych przekonań o beznadziejności sytuacji chorego. 5. Jeżeli chodzi o percepcję zagrożenia chorobą, wyniki różniły się w zależności od płci. Mężczyźni znacznie niżej szacowali prawdopodobieństwo zachorowania – 2/3 mężczyzn określało je jako niższe niż 25%. Wśród kobiet tyle samo odpowiedzi wskazywało na wysoki, jak i na niski stopień zagrożenia rakiem. 6. 85% grupy kojarzyło chorobę nowotworową ze zdecydowanymi, silnymi i negatywnymi emocjami. 7. Najczęściej powstawanie nowotworów łączono z paleniem papierosów. Okazało się, że palacze wykazują znacznie częściej wysoką lękową postawę wobec raka. Lęk jednak nie powstrzymywał ich od palenia. 8. Kancerofobię przejawiają znacznie częściej mężczyźni niż kobiety. 45% mężczyzn i 30% kobiet uzyskało w skali postaw wynik bardzo wysoki. Im człowiek był starszy, tym lęk był niższy. Najwyższy lęk występował w grupie poniżej 30. roku życia. 9. Jeżeli chodzi o rozmowy na temat nowotworów, to wykazano, że ich ilość nie wpływała na wzrost lęku. Na lęk wpływały natomiast rozmowy na temat znanego sobie lub komuś innemu przypadku choroby – powodowały jego wzrost. 10. Wyniki testu wiadomości o chorobie nowotworowej były bardzo niskie, na niektóre pytania respon-
Page 1 and 2: P IELĘGNIARSTWO P praktyka klinicz
Page 3 and 4: Uniwersytet Medyczny im. Karola Mar
Page 5 and 6: Od Redaktora ......................
Page 7 and 8: Od Redaktora Szanowni Czytelnicy, W
Page 9 and 10: Pielęgniarstwo Polskie 3(41), 135-
Page 11 and 12: Wpływ mass mediów na poszerzanie
Page 17: Wpływ mass mediów na poszerzanie
Page 21 and 22: Rys. 1. Rozkład grupy badanej pod
Page 23 and 24: łych kategorii, które podawali m
Page 25 and 26: Ryzyko zabójstw i agresji wobec no
Page 27 and 28: Ryzyko zabójstw i agresji wobec no
Page 31 and 32: Astma jako stan zagrożenia życia
Page 33 and 34: Pasje, zainteresowania oraz formy s
Page 45 and 46: Zgodnie ze współczesnym stanem wi
Page 47 and 48: - zmniejszenie stosunku cholesterol
Page 51 and 52: Reprezentacja własnej choroby i po
Page 53 and 54: Reprezentacja własnej choroby i po
Page 57 and 58: py, w odkrywaniu własnego zestawu
Page 59 and 60: Zapowiedź książki pod redakcją
Page 61 and 62: POLSKIE TOWARZYSTWO NAUK O ZDROWIU
Page 63 and 64: Pielęgniarstwo Polskie 3(41), 189,
Page 65 and 66: Pielęgniarstwo Polskie 3(41), 191,
Page 67 and 68: REGULAMIN OGŁASZANIA PRAC „Piel

Nr 3/2011 - 2013/04/23 08:49:06 +0300 - pl_PL.ISO8859-2 ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?