Nr 3/2011 - 2013/04/23 08:49:06 +0300 - pl_PL.ISO8859-2 ...
Nr 3/2011 - 2013/04/23 08:49:06 +0300 - pl_PL.ISO8859-2 ...
Nr 3/2011 - 2013/04/23 08:49:06 +0300 - pl_PL.ISO8859-2 ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Reprezentacja własnej choroby i poczucie koherencji jako predykatory zdrowia u osób z SM 177<br />
W świetle studiów literatury wydaje się, że skoro SM<br />
jest nieuleczalne, to silne poczucie koherencji może<br />
wpłynąć na złagodzenie objawów i przebieg choroby.<br />
Być może jasny, racjonalny obraz własnej choroby pozwala<br />
choremu przygotować się na wszelkie niespodziewane<br />
zdarzenia związane ze schorzeniem.<br />
W związku z tym pojawia się interesujący problem<br />
dotyczący roli obrazu własnej choroby i poczucia koherencji<br />
w mechanizmach kształtowania i osiągania zdrowia.<br />
Badania miały na celu potwierdzenie przypuszczeń,<br />
że silne poczucie koherencji oraz pozytywny obraz własnej<br />
choroby mogą sprzyjać silnemu zdrowiu psychicznemu<br />
i duchowemu.<br />
Metoda<br />
Uczestnicy<br />
W badaniach wykorzystano dane pochodzące od<br />
trzydziestu czterech osób (N = 34), w tym 73,5% (n =<br />
25) kobiet, 26,5% (n = 9) mężczyzn, w wieku od 30 do<br />
65 lat (M = 50 lat). Największy procent badanych 44,1%<br />
(n = 15) posiadało wykształcenie średnie, wykształcenie<br />
wyższe i zawodowe deklarował taki sam odsetek badanych<br />
20,6% (n = 7), wykształcenie podstawowe deklarowało<br />
8,8% (n = 3) badanych, a licencjat 5,9% (n = 2).<br />
55,9% (n = 19) badanych było na emeryturze lub rencie,<br />
35,3% (n = 12) to osoby aktywne zawodowo, 8,8% (n = 3)<br />
nie pracowało. Mieszkańcami miast było 70,6% (n = 24),<br />
natomiast 29,4% (n = 10) wsi. 85,3% (n = 29) badanych<br />
żyło w związku małżeńskim, jednakowy odsetek – 5,9%<br />
(n = 2) stanowiły osoby rozwiedzione oraz wdowy lub<br />
wdowcy, a 2,9% (n = 1) nie było w związku małżeńskim.<br />
Potomstwo posiadało 97,1% (n = 33) badanych,<br />
2,9% (n = 1) nie posiadało dzieci. Badani chorowali od<br />
1 roku do 35 lat, średni czas trwania choroby wynosił 13<br />
lat. Respondenci spędzali średnio w szpitalu 10 dni w ro-<br />
ku (min 0, max 60 dni).<br />
Badani dobrowolnie i anonimowo odpowiadali na<br />
pytania zawarte w zestawie metod. Badania miały charakter<br />
indywidualny. Przeprowadzone były w Szpitalu<br />
Wojewódzkim w Poznaniu na Oddziale Neurologicznym<br />
z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru nad Chorymi<br />
z Udarem Mózgu i Zespołem ds. Stwardnienia Rozsianego,<br />
przez chorych należących do Polskiego Towarzystwa<br />
Stwardnienia Rozsianego oraz przez chorych w domach.<br />
Narzędzia badawcze<br />
Kwestionariusz Samoopisu posłużył do oceny subiektywnych<br />
odczuć jednostki dotyczących jej sfery duchowej<br />
obejmującej postrzeganie świata, postępowanie moralne,<br />
itp. Narzędzie bada trzy aspekty: religijność (np.<br />
„Wiara w Boga pozwala mi przetrwać trudne chwile w<br />
życiu”), wrażliwość etyczną (np. Reaguję gdy komuś<br />
dzieje się krzywda) oraz harmonię (np. Postrzegam świat<br />
jako przyjazny). Osoby badane ustosunkowywały się do<br />
20 stwierdzeń opartych na 5-punktowej skali (1 – zdecy-<br />
dowanie nie; 5 – zdecydowanie tak). Analiza rzetelności<br />
wyniosła: α = 0,92.<br />
Kwestionariusza Ogólnego Stanu Zdrowia (GHQ 28)<br />
[3] użyto do oceny zdrowia psychicznego. Pytania dotyczyły<br />
stanu zdrowia w jakim znajdowali się badani w<br />
ostatnich tygodniach. Dwadzieścia osiem pytań różnicowało<br />
objawy w czterech wymiarach: symptomów<br />
somatycznych (np. „Czy ostatnio miewałeś/aś bóle głowy?”),<br />
objawów niepokoju i bezsenności (np. „Czy<br />
ostatnio miewałeś/aś po przebudzeniu trudności z ponownym<br />
zaśnięciem?”) zakłóceń w codziennym funkcjonowaniu<br />
(np. „Czy ostatnio czułeś się zdolny do podejmowania<br />
decyzji?”) oraz symptomów depresji (np.<br />
„Czy ostatnio pragnąłeś własnej śmierci, bycia z dala od<br />
wszystkiego?”). Odpowiedzi udzielane są w odmienny<br />
sposób, w każdym wymiarze na 4-stopniowej skali (np.<br />
1 – „lepiej niż zwykle”; 2 – „znacznie gorzej niż zwykle”).<br />
Analiza rzetelności wyniosła: α = 0,93.<br />
Kwestionariusz Postrzegania Własnej Choroby (IPQ-R)<br />
(http://www.uib.no/ipq/) mierzy subiektywne postrzeganie<br />
własnej choroby przez jednostkę. Składa się z trzech części,<br />
prezentujących oddzielnie dwa wymiary spostrzegania<br />
własnej choroby: charakter choroby (identity) i przyczyny<br />
(causal). W badaniach nie wykorzystano pierwszej części<br />
metody oceniajacej odczuwane objawy. Druga część kwestionariusza<br />
jest poświęcona charakterowi choroby (identity),<br />
zawiera 38 twierdzeń na temat własnej choroby. Odpowiedzi<br />
udzielane są na skali, której krańce opisano następująco:<br />
1 – zdecydowanie się nie zgadzam, a 5 – zdecydowanie<br />
się zgadzam. Twierdzenia odnoszą się do trzech wymiarów<br />
spostrzegania własnej choroby. Są to: ostrość/<br />
chroniczność (timeline) (np. „Moja choroba jest bardziej<br />
trwała niż tymczasowa.”), konsekwencje (consequences)<br />
(np. „Moja choroba ma poważne konsekwencje w moim<br />
życiu.”), kontrola leczenia (cure-contol) (np. „Leczenie<br />
efektywnie wyleczy moją chorobę.”), samokontrolę (personal<br />
control) (np. „Jest wiele rzeczy, które mogę robić by<br />
kontrolować moje objawy.”), poczucie spójności (sence of<br />
coherence) (np. „Objawy mojej choroby są dla mnie zagadkowe.”),<br />
częstość występowania objawów (timeline cyclical)<br />
(np. „Objawy mojej choroby zmieniają się na lepsze<br />
z dnia na dzień.”), reprezentacja emocjonalna (emotional<br />
representation) (np. „Czuję się przygnębiony kiedy pomyślę<br />
o mojej chorobie.”).<br />
Ostatnia, trzecia część metody poświęcona jest przyczynom<br />
choroby (causal), których kwestionariusz dopuszcza<br />
osiemnaście (np. „Zarazki lub wirusy spowodowały<br />
moją chorobę”). Badani zaznaczają odpowiedzi<br />
na identycznej jak w części drugiej 5-stopniowej skali.<br />
Kwestionariusz Orientacji Życiowych (SOC-29) [5]<br />
mierzy poczucie koherencji wg teorii Aarona Antovskyego.<br />
Kwestionariusz składa się z 29 pozycji przyporządkowanych<br />
3 podskalom: zrozumiałości (np. „Gdy rozmawiasz z ludźmi,<br />
czy masz poczucie, że nie rozumieją Cię?”), zaradności<br />
(np. „Czy masz wrażenie, że jesteś w nieznanej Ci sytuacji<br />
i nie wiesz, co robić?”), sensowności (np. „Przewidujesz, że<br />
Twoje życie osobiste będzie w przyszłości: zupełnie bez<br />
sensu czy celu/w pełni sensowne i celowe?”). Przy każdym