klikoni këtu. - Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se ...

gëzimeve dhe të hidhërimeve, për shirjen e të lashtave, fasules, tharjen e
prodhimeve për dimër, të miellit si dhe për shumë funksione të tjera etj.
Bahçeja, nënkupton pjesën e zënë nga pemëtaria dhe hardhia por nuk do të thotë
që do të jetë e veçantë.
Kopshti i perimeve, zarzavateve,
Livadhi, jonxhishtja, (për hasëllet si bimë të dyta zakonisht përdoreshin
hamulloret pas korrjes së grurit), ngastrat për bishtajore foragjere si koçkulla,
buxhaku, urovi. Kishin si funksion edhe pasurimin e tokës në saj të aftësisë së tyre
për fiksimin e azotit nga ajri, janë përdorur dhe ushqim sidomos koçkulla, bizelja,
grosha qorre, batha (në disa zona është bluar duke u përdorur si substituent në
përgatitjen e bukës). këto të fundit nuk kishin ekzigjenca për tokën dhe sot ruhet
emërtimi: bakullore, bathore (në Kamzë).
Toka e bukës për grurë, misër, thekër; tepë (okra, por shumë vite me parë), elbi në
disa zona (përdorur dhe si surrogat e kafes) etj
Zabeli-
Raportet përcaktoheshin nga shumë faktorë, përgjithësisht diktoheshin nga i zoti i
shtëpisë dhe nuk përjashtohej konflikti me të zonjën e shtëpisë që kërkonte të kishte më
shumë tokë dhe tokën më të mirë për kopshtin.
Ekspansioni i zonjës së shtëpisë (me krahë marrje) konsistonte në mbjelljen e kungujve,
bostanit, trangullit në mezhdat e arës, si bashkëshoqëruese me misrin duke përfshirë dhe
fasulen, domaten, dhe mbjelljen e melit anash ngastrave.
Nisur nga gama e bimëve perimore në raport me drithërat dhe foragjeret, të zonjës së
shtëpisë, amvisës, nikoqires, i duhej të kishte njohuri të shumta për kultivimin e tyre,
seleksionimin e tyre, ruajtjen e farave, kohën e grumbullimit të farave, katin e lulërisë
duke ruajtur për farë, domate, trangull, kungull, spec, etj. Përpunimin e tyre për ti ruajtur
për një kohë sa më të gjatë etj. Asaj i duhej të dinte dhe për rotacionin, qarkullimin e
bimëve në hapësirë dhe në kohë me moton që toka të mos pushoj. Duhet të vlerësonte
dhe kalendarin HËNOR, të cilin do ta trajtojmë disi shumë pak më poshtë. Duhej të njihte
dhe ekspozicionin e kopshtit për të kapur, venë kapistrën në zhargonin popullor të sa me
shumë energjive diellore që mbërrin falas kudo në planet.
Duhej të dinte teknologjinë e turshive (mbasi mundësi të tjera konservimi nuk ekzistonin)
duke pritur që të paktën të binte bryma (apo ngrica e parë), që ka shpjegimin biokimik e
fiziologjik, mbasi bima në rastin e uljes të temperaturave reagon, kundërpërgjigjet ose i
paraprinë kësaj situate, duke i hidrolizuar, kthyer karbohidratet në sheqerna mono ose
disakaride, që do të thotë për gjuhën e zonjës së shtëpisë që ato janë gati ose janë të
predispozuara për tu acidifikuar, për tu bërë turshi.
Si dhe shumë dhe shumë detaje të tjera duke bashkuar përvojën e vet me ato çfarë kishte
trashëguar nga brezi paraardhës. Dhe stafeta e trashëgimisë është dhe mbetet një libër i
hapur.
105