klikoni këtu. - Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se ...

Popullsia e luginave të tyre dhe shpateve llogaritet me disa milionë njerëz. Maja më e
lartë është e ajo e Mont Blanc, në Francë, 5,207 m. Mbi lartësinë 5000 m bora dhe akulli
nuk shkrijnë asnjëherë.
Alpet përgjithësisht ndahen në tre grupe: Alpet perëndimore në Francë dhe Itali, Alpet
Qendrore në Zvicër dhe Veriun e Italisë, dhe Alpet lindore në Austri, Ish Jugosllavi dhe
Shqipëri.
Në këto masive, bjeshkë është dhe qyteti AltDorf. (fshati i vjetër në gjermanisht) i njohur
sipas legjendës së William Tell-it, i cili ishte detyruar të godas me shigjetë mollën në
kokën e djalit të tij. Historia e përcjellë tek ne nga Fridrich Schieller, por mesazhi i kësaj
historie ka mbërritur dhe tek ne në bjeshkët tona.
Në këto masive të pa mata, ka kullota, sigurisht poshtë vijës së dëborës, blegtorët,
fermerët përcjellin apo transferojnë kopetë, tufat e tyre në këto kullota në lartësi të
mëdha. Ndërkohë fermerët gjatë sezonit do të merren me korrjen e barit si rezervë, që
është i nevojshëm ku kullota natyrore është në rënie ose gjatë dimërimit pasi ato do të
zbresin në luginat e ulëta dhe të mbrojtura.
Produktet si djathi i Zvicrës dhe çokollata me qumësht, kanë pasaportën e këtyre
bjeshkëve.
Janë shumë lumenj që e kanë zanafillën në shkrirjen e dëborës në këto alpe si Rhini, që
drejtohet drejt Detit të Veriut, ndërkaq Rhoni drejtohet drejt Jugut për në Detin Mesdhe,
ndërsa lumi Po shkon drejt Adriatikut. Rrjedhat dhe rrëketë e Alpeve furnizojnë
Danubin, një nga lumenjtë më të mëdhenj në Evropë.
Nga alpet tona buron lumi i Vermoshi, Cemit, dhe Kirit.
Alpinus - origjinon nga Alpet;
Ara - “Prof. Eqerem Çabej është i mendimit se fjala arë ka zanafillë të hershme në
gjuhën shqipe……….që do të thotë se kjo fjalë e ka prejardhjen nga gjuha mesape.
Fjala arë është gjithëshqiptare dhe pa asnjë ndryshim në shqiptim përdoret në të
gjitha territoret e banuar nga ata……….fshati dhe arat ishin sinonime të njëri tjetrit.”
(Cituar nga: Prof. dr. Spiro Shkurti, Bujqësia në Arbërinë e shek. XIII-XVII,
Tiranë, 2002) .
Arapash, Bardh ne veri – Një gatim karakteristik, që gatuhet me zorrë të holla të
qengjave apo kecave me të cilën bëhej një qullë ku ishte si përbërës dhe gjalpi, për të
kundërmuar dhe erën karakteristike të tij.
Argat, Argjat, Uprajë, në disa treva. - i kërkuar për ndihmë nga komshinjtë, sidomos për
prashitjet, edhe si detyrim për tu kthyer, nuk ka kuptimin e fjalës argat në periudhën e
feudalizmit. Një marrëveshje e pashkruar në komunitet, fise ose jo, që të kontribuonin tek
njëri tjetri në pikun e punëve, prashitje, korrje, qethja e dhënëve, mbledhja e jonxhës apo
barit për ta sistemuar për dimër etj.
Familjet duhet të llogarisnin se sa punëtor, argat, do ti kthenin fqinjit. Përjashtoheshin të
gjitha rastet për familjet që nuk kishin mundësi duke qenë të avancuar në moshë ose të
sëmurë.
139