klikoni këtu. - Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se ...

Aktualisht në botë dhe në Shqipëri, kategoria e erëzave përfaqësohet nga borziloku, basil,
savory, menta, rosmarina, tarragoni, lavandula, verbena, kamomili, bergamo, Hibiscus
sabadarifa, inshander, karakteristike për përgatitjen e likove të arrës, fikut etj.. këtu
përfshihen dhe një kategori erëzash apo herba me përdorim mjekësor për uljen e
temperaturës, kundër etheve, (bar i etheve), për largimin e insekteve, repellent (angl.).
Pjesa me e madhe e tyre janë me shumë përdorime (multiple purposes).
Transmetimi i kulturave të kultivimit nga një vend në tjetrin, mesazhe shumë
domethënëse të shkëmbimit të kulturave midis vendeve; refugjatët, kurbetçinjtë, si
vektorë në të gjitha kohërat; bostanxhinjtë e parë nga erdhën?!
Fillimisht në Stamboll, dhe më vonë në botën helenike, duke vazhduar përtej oqeanit, por
gjithsesi gjeografia e vendosjes së tyre është shumë e vështirë të përkufizohet kuptohet
dhe transmetimi ose përcjellja e kulturave nga një vend në tjetrin është shumë më tepër se
një teknologji, traditë kultivimi, por është një mesazh.
Bahçevanët që u vlerësuan shumë në Stamboll me rikthimin e tyre do të sillnin jo vetëm
material bimor por dhe traditën e kultivimit duke e zhvilluar deri në gatimin e tyre.
Etimologjia e shumë emrave të gatimeve lidhen me këtë kulturë.
Disi për ta zhvilluar këtë ide:
-Misri i Misirit, Emërtimi i vjetër për Egjiptin, Zea mays, subspecia aorista, misri për
pufka, karadash etj. Përcjellin histori, tradite, kulture.
Shumë dhe shumë lloje fasulesh dhe bishtajore të tjera, grosha qorre, koçkulla, meli etj. të
shoqëruara dhe me teknologjinë e gatimit, (recipe).
Është bërë përpjekje për të introduktuar dhe hurmën arabike, Datë palm, si frutë biblik,
frutë i iftarit, bile nuk ka munguar dhe këmbëngulja për të kultivuar dhe kafenë, (Zdrajsh,
Librazhd).
Edhe shumë bimë solanore, që erdhën pas zbulimit të Kolombit, si domatja, speci,
patëllxhani etj. Kanë ardhur në Shqipëri nga Lindja e mesme ku ishin kurbetçinjtë
shqiptarë, arnautët.
Këtu mund të shtojmë dhe duhanin që në një farë mase i ishte bashkangjitur kopshtit të
shtëpisë, duke përfshirë dhe duhanin e egër, Solanum nigrum, i emërtuar në disa zona të
Shqipërisë si Duhani i egër, polic, këmbëlesh etj.
Bashkëngjitja e kopshtit të duhanit me atë të perimeve lidhet dhe me një fakt se duhani
është ndoshta e vetmja bimë që nuk pranon rotacionin, d. m. th. qarkullimin, mbasi ulet
niveli i nikotinës. Gjithashtu duhani largon shumë nga dëmtuesit duke qenë repellent (në
anglisht) që largon shumë dëmtues. Nga lëngu i duhanit përgatitet një preparat bimor,
fitoncid me bazë nikotinën që ka një spektër gjerë të kontrollit ndaj shumë dëmtuesve.
Është më shumë se piretrina, edhe ky një insekticid bimor nga piretrum Sp.
110