F:\Botime Design Elvira\Librat - Arct

10
SHËNDETI MENDOR DHE TË DREJTAT E NJERIUT
• Kerko nje kopje me shkrim te vendimit per mbylljen ose perjashtimin ne lidhje me
investigimin;
• Apliko per perseritje gjyqtare te cilat vene ne prove gjendjen ligjore ne te cilen vendimi
eshte vene;
• Kerko te prezantosh “fakte dhe prova te reja” ose te prezantosh argumente te cilat mund
te justifikojne rihapjen e çeshtjes.
v Standarti Nderkombetar mbi te drejten e nje riparimi efektiv ndaj viktimave
te tortures dhe trajtimeve ose denimeve te keqija, ose jo-njerezore.
E drejta e riparimit te viktimave te tortures dhe trajtimeve ose denimeve seriozisht te
keqija ose jo-njerezore, eshte faktikisht shume e stabilizuar ne ligj. Eshte rregulli baze i
ligjit nderkombetar te pergjithshem, i cili e siguron kryerjen e detyres te riparimit te viktimes.
Mos lenia e kryerjes se tortures eshte nje obligim i çdo shteti, mbi ligjin nderkombetare te
pergjithshem, keshtu qe ne qofte se kryhet tortura, ne çdo lloj marreveshje krijohet nje
detyre e re nderkombetare per te kryer riparimin e viktimes.
Mbi ligjin nderkombetar, “Riparimi duhet, ne menyren me te thelle te mundeshme, te
fshi çdo lloj pasoje te cilat jane te krijuar nga veprimi jashteligjor i ushtruar mbi viktimen,
edhe te ri-stabilizohet gjendjen edhe situaten qe duhet te egzistonte ne qofte se ky akt
jasht ligjor nuk do te ishte ushtruar mbi te”. Me fjale te tjera, riparimi i tortures duhet te
jete kompletisht i percaktuar me situaten. Duhet te jete e balancuar me demtimin e
ushtruar, edhe sa me shume te jete e mundeshme te riktheje jeten dhe dinjitetin e viktimes
te tortures. P.sh: Keshilli i te Drejtave te Njeriut ka stabilizuar, edhe pse “kompensimi”
mund te varet nga sheti ne shtet, kompensimi simbolik nuk quhet si kompensim i
pranueshem dhe i rregullt.
Sipas Drafit te Rregullave Bazike Mbi te Drejten e Rregullimit dhe riparimit te viktimave te
shkeljes te te Drejtave Nderkombetare te Njeriut edhe ligjet Humanitare, format e riparimit
mund te perfshije kompensimin, rehabilitimin, edhe satisfaksioni si dhe garancia e
mosperseritjes.
1. Format e riparimit
Restituimi: Kjo forme riparimi perfshine ristabilizimin e situates qe ekzistonte perpara
ushtrimit te tortures. Edhe pse ne pergjithesi nuk eshte e mundur qe te “zhdukesh” dhimbjen
apo vuajtjen te pesuara nga shkelja e te drejtave te njeriut, disa aspekte te caktuara te
risituimit edhe mund te jene te realizueshme si p.sh: Kthimin e lirise, gjendjes sociale, jetes
familjare, vendin e banimit, te punesimit, dhe pronave.
Kompesimi: Roli i kompensimit eshte qe te mbushi çdo lloj boshlleku qe te siguroje
riparim te plote per demtimin e vuajtur (ne qofte se demtimi eshte i pranishem
ekonomikisht, dhe nga ana financiare e shtetit. Çmimet e kompensimit tejkalojne humbjet
materiale (humbje lekesh, pensionesh, pagimesh mjekesore, etj), por perfshine esdhe
gjerat jo-materjale ose demtimet morale, dhe ne pergjithesi depresionet (dhimbje edhe
vuajtje, inat dhe merzitje mendore, etj.
Rehabilitimi: Rehabilitimi eshte nje aspekt i rendesishem i riparimit dhe eshte nje e drejte
pikerisht e njohur neper instrumente nderkombetare te te drejtave te njeriut. Deklarata e
United Nations, per Rregullat Bazike te Arritjes te Drejtesise per Viktimat e Krimit edhe
Abuzimit mbi Fuqine e Keq Perdorur, shpreh qe:- “viktimat duhen te marrin materialet e
duhura mjeksore, psikologjike, asistence sociale, dhe mbeshtetje.” Reporteri Special mbi
te drejten e riparimit eshte shprehur qe riparimi duhet te perfshije kujdes mjeksore dhe