Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

) insoniyat borlig‘ining umumiy dinamikasida davrningma’naviy o‘rnini aniqlaydi (ijtimoiy ong tarixida, fanda, san’at vafalsafada o‘rganiluvchi davrga berilgan bahoning evolutsiyasini hamo‘z ichiga oladi);v) muayyan davrning «mazmuni»ni tahlil qiladi, ya’ni uninghozirga davr tafakkurida qanday o‘ringa ega ekanligini, uningmuammolari bizga qanday ta’sir etishini, bizga qaysi tomonlari bilanhozirgi vaziyatning qaysi sotsial va individual kamchiliklari undaaktuallashganligini ko‘rsatadi.Madaniyat tiplari tarixiy davrlarga qarab o‘zgarib turadi.Davrlarning almashinishi bilan madaniyatda ham sifat o‘zgarishlariyuz beradi. Muayyan tarixiy davrda yashagan kishilarning dunyoto‘g‘risidagi tasavvurlari, bilimi, ma’naviy qadriyatlari haqidaatroflicha ma’lumotga ega bo‘lishimiz uchun shu davrning madaniyatigamurojaat qilishimiz lozim. Shuning uchun madaniyatshunoslikfani turli xalqlarning madaniy rivojlanish tarixini jahonmadaniy taraqqiyotining tarkibiy qismi sifatida o‘rganish bilan birga,muayyan tarixiy davrning ijtimoiy taraqqiyotda tutgan ma’naviyrivojlanish bosqichlari, umumiy qonuniyatlari, o‘ziga xosxususiyatlarini ham o‘rganadi.Madaniyatshunoslik tinglovchilarni turli tarixiy davrlar madaniyatlariva sotsial guruhlarning urf-odatlari, turmush tarzito‘g‘risidagi bilimlar bilan boyitadi. Tarixiy va gumanitar bilimlarnitartibga keltiradi, ijtimoiy turmush voqeliklarini yagona mazmunasosida anglashga yordam beradi. Ko‘plab betakror va mustaqilmadaniyatlardan tashkil topgan jahon sivilizatsiyasining birligi vaxilma-xilligini ko‘rsatadi. Kishilarning fuqarolik va ma’naviyyetuklikka erishishlarida, fikrlar va qadriyatlar plyuralizmini ko‘rabilishda fan taraqqiyotini to‘g‘ri baholash qobiliyatini hosil qilishdamuhimdir.«Inson eng oliy darajadagi tarixiy mavjudotdir. Inson tarixiydavrda, tarixiy davr insonda mujassam» (N. Berdyayev). Negaki, harqanday davrning xususiyat va darajasi madaniyat rivoji bilano‘lchanadi.Madaniyatshunoslik fani muhim tarbiyaviy vazifani ham bajaradi.Insonda ziyolilik hissini tarbiyalash kursning diqqat markazidaturadi. Kishi qanchalik ziyoli bo‘lsa, degan edi D. S. Lixachev, ushuncha ko‘p tushunadi va o‘zlashtiradi, uning dunyoqarashi va14