Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

dunyosiga o‘tishga intilishi, hozirgi davrga xos bo‘lgan texnokratiktafakkur ta’sirining kuchayishiga olib keladi. Ushbu ta’rifning kuchlitomonlari mavjudligiga qaramasdan, amalda u tarixiy-madaniyizlanishlardan yiroq bo‘lib qolmoqda.Axborot ta’rif madaniyatni «barcha irsiy bo‘lmagan axborotlaryig‘indisi», uni tashkil etish va saqlash uslublari sifatida ta’riflab,madaniyat axborotlar ombori emas», u nihoyatda murakkab tashkiletilgan mexanizm bo‘lib, axborotni doimiy ravishda eng foydali vaqulay uslublarni ishlab chiqqan holda saqlaydi, yangi axborotlarniqabul qiladi, ularni qayta ma’lumotlarga aylantiradi, ularningbelgilarini bir tizimdan boshqasiga o‘tkazadi, deb izohlaydi.«Barcha irsiy bo‘lmagan axborotlar yig‘indisi» deganda, xotiranitushunishimiz mumkin. Chunki xotira mexanik mazmunga ega emas,balki ijodiy jarayon hisoblanadi. Xotiraning eng muhim ma’naviyahamiyati shundaki, u vaqt to‘sig‘ini yengadi va o‘limga qarshituradi. Umumiy xususiyatlariga muvofiq, madaniyatni xotira bilanqiyoslashimiz mumkin. Bunda alohida olingan shaxsning xotirasiniemas, balki jamiyat xotirasini nazarda tutamiz.YU. M. Lotmanning fikricha, bir qator qoidalar, cheklashlarsifatida namoyon bo‘luvchi tashkiliy vaziyat madaniyatni belgilovchixususiyat hisoblanadi. K. Levi Strosning fikriga ko‘ra, «qayerdaqoida bo‘lsa, shu yerda madaniyat boshlanadi. Inson tabiatidagibarcha umumiylik tabiatga tegishli bo‘ladi va stixiyali avtomatizmbilan tavsiflanadi, majburlash normalari bilan belgilanuvchi sifatlarmadaniyat sohasiga tegishli bo‘lib, o‘zida nisbiylik va xususiyliknimujassamlashtiradi».YU. M. Lotman shuni ta’kidlaydiki, «madaniyat entropiyasi»axborotga aylantirishning eng mukammal mexanizmidir. Bu mexanizmaxborotni saqlashi va uzatishi bilan birga, uning ko‘lamlarinikengaytiradi. o‘zini o‘zi doimiy ravishda mukammallashtirishi varivojlantirib borishi uning qonunidir. Shuning uchun madaniyat birvaqtda ham barqarorlik, ham dinamizm xususiyatlarini namoyishqilishi kerak. Shu ma’noda madaniyat tirik organizm va san’atasarlariga xos bo‘lgan xususiyatlarga ega. Madaniyatni insoniyattomonidan yaratilgan yaxlit badiiy asar sifatida qabul qilmog‘imizlozim.XXI asrga kelib madaniyat ijtimoiy hayotning barcha sohalarigakirib bormoqda. Hozirgi kunda ishlab chiqarish madaniyati haqida,19