Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

yaratadi. Betartib, uzuq-yuluq tushunchalar va ta’sirlar tafakkurorqali qayta ishlanishi natijasida nisbatan tartibli dunyo manzarasigaaylanadi. Bu manzara inson xatti-harakatida o‘chmas iz qoldiradi.Hozirgi zamon madaniyatshunoslik fani «madaniyat» tushunchasiningqo‘llanishiga qarab quyidagicha o‘rganadi:a) individual shaxs madaniyati;b) guruhiy madaniyat milliy, sinfiy, tabaqaviy, kasbiy, oilaviy;v) makon va zamonda cheklangan muayyan tipdagi jamiyatmadaniyati;g) insoniyat madaniyati.Madaniyatni qo‘llanish jihatidan turlarga bo‘lish munozaralibo‘lsa-da, ularning mavjudligini inkor qila olmaymiz. Ijtimoiytaraqqiyot tafovutlarni yo‘qotmaydi, balki, aksincha, uning xilmaxilliginiyanada kengaytiradi. Shuning uchun ularni tobora chuqurroqo‘rganish madaniyat to‘g‘risidagi tasavvurimizning kengayibborishiga xizmat qiladi.«Madaniyat» tushunchasi qo‘llanish jihatidan xilma-xil bo‘lganikabi, kundalik hayotda (oddiy ong) va fanda ham turli mazmun kasbetadi. Biz «muomala madaniyati», «mehnat madaniyati», «xattiharakatmadaniyati» kabi iboralardan foydalanamiz va ulargako‘nikib qolganmiz.Kundalik hayotda madaniyatdan voqelikni baholash tushunchasisifatida foydalanish va shaxsning ma’lumotliligi, xushmuomalaligi,ozodaligi, vazminligi kabi xususiyatlari bilan bog‘lab tushuntirishodatga aylangan. Madaniyatli kishi tushunchasiga qo‘shib ishlatiluvchisifatlar juda keng bo‘lib, uni qo‘llash jamiyatning umumiymadaniy darajasi va shaxsning ijtimoiy maqomiga bog‘liqdir.Hozirgi davrda «ishlab chiqarish madaniyati», «xizmatko‘rsatish madaniyati», «dam olish madaniyati» va boshqalarto‘g‘risida ko‘p gapirilmoqda. Bu iboralar orqali madaniyat deganda,ijtimoiy institutlarning samarali faoliyat ko‘rsatishi tushuniladi.Ba’zan madaniyat to‘g‘risidagi tasavvurlar shaharlar turmush tarzi,kinoteatrlar, teatrlar va kutubxonalarga tez-tez borib turish,«madaniy» kishilar bilan do‘stlashish va chiroyli narsalar bilanbog‘liq deb fikr qilinadi.Ro‘znomalarda, statistik ma’lumotlarda «iqtisod va madaniyat»,«fan va madaniyat», «siyosat va madaniyat» iboralariko‘p ishlatiladi, bunda madaniyat ma’naviy ustqurma yoki axloq vasan’at sohalari bilan cheklangan. Ilmiy nuqtai nazardan iqtisodni,16