Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

Signifikativ funksiya (belgilash, ro‘yxatga olish mazmunida):mazmun, ma’no, nom, belgilar ko‘lamini ishlab chiqish vositasidadunyoning qiyofasida, voqelikda belgi tizimining yaratilishi.Sezgilar ham, tashqi idrok ham, shuurning bevosita kechinmalarholidagi yig‘indisi ham insonga yo‘nalishni aniqlash tiziminita’minlab bermaydi. Bu vazifani ma’lumotlarni o‘zida saqlamasdan,nazariy modellar va axborotlarning to‘planishini vujudga keltirishuchun faqat material bo‘lib xizmat qiluvchi mazmun bajaradi.Axborotlarni o‘zlashtirish va yig‘ish funksiyasi. Xabarlarniyig‘ish va saqlash vositasi tabiiy xotira yoki xabarlarni narsalargayozish (qo‘lyozmalar, kartinalar, plastinkalar, kitoblar, kinotasmalar,ohanrabo yoki raqamli yozuvlar) bo‘lishi mumkin. Har qandayholatda axborotlarni tashkil qilish, uning qadri va mazmuni bo‘yichatartibga solishning ma’lum usuli va belgilar tizimi zarur. Hozirgidavrda til belgilar tizimining keng ko‘lami va o‘ta ahamiyatlisibo‘lib qolmoqda.Kommunikativ funksiya (aloqa almashuv) – mohiyatni aniqlashdabilimlar, fikrlar, ma’naviy kuchlarni almashish. Ijtimoiyhayot doimiy ravishda energiya, axborot, o‘zaro amaliy hamkorliknitaqozo qiladi, negaki, faqat turli tiplarning munosabati (an’anaviy,funksional-ahamiyatli, shaxslararo, ishlab chiqaruvchi, ma’rifiymadaniy)jamiyatning tuzum sifatida mavjudligini va uning keyingitaraqqiyotini ta’minlashga qodir.Normativiylik funksiya (mezon-me’yoriy) kishilar xulqinitartibga solish, ularning kuchini bir me’yorda va jamiyatni birbutunlikda saqlash maqsadida muvofiqlashtirish. Me’yor-qoidaqandaydir harakat yoki qandaydir predmetlar, narsalarni yaratishsohasida aniq ko‘rsatmadir. Ongli ravishda o‘rnatilgan yoki ko‘pasrlik an’analarga tayanuvchi majburiy, taqiqlovchi me’yorlarmavjud (huquqiy, axloqiy me’yorlar), biroq ularning mazmunijamiyatni barbod qilmaslik uchun kishilar faoliyatini tartibga solish,aniq chegaralar bilan belgilash.Ruhiy yoki «loyihaviy» mo‘tadillik bayramlar, diniymarosimlar, o‘yin, tomosha jarayonlarida ruhiy zo‘riqishlarnibartaraf qilish. Qonikdrsiz istaklar, ro‘yobga chiqmaydigan niyatlar,amalda taqiqlanuvchi janjallar mavjudligi ruhiy zo‘riqishlar paydobo‘lishiga olib kelib, nafaqat muayyan shaxs salomatligiga zararyetkazadi, balki ommaviylik kasb etib, jamiyat harakatini izdan35