Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

osqichni yakunlab, tugallab bormoqda, shuning uchun olim XX asrniYevropa nihoyasining boshlanishi, deb izohlaydi.Xullas, N. YA. Danilevskiy va O. Shpengler nazariyalari qiyosano‘rganib chiqilsa, ulardan: turli xil madaniyatlar bir-biriga o‘zaro ta’sirko‘rsatib, bir-birini boyita olmaydilar, degan xulosa kelib chiqadi. Birmadaniyat turining ikkinchi bir madaniyat omilidan, kashfiyotidanfoydalanishi birinchi madaniyat turiga faqatgina zarar keltiradi. Bundayyo‘l bilan boshqa madaniyat yutug‘idan foydalanish holatining amalgaoshishi juda qiyin, chunki boshqa negizda yetishib chiqqan begonamadaniy omil odatda qabul qilinmay, rad etiladi.O. Shpengler va N. YA. Danilevskiy g‘oyalari noto‘g‘riliginingisboti va dalili sifatida jahon dinlarining mavjudligini ko‘rsatib o‘tishmumkin. Tarixdan ma’lumki, din bir hududda vujudga kelib, bir nechahududlarga tarqalgan. Mana sizga yorqin misol! Bir madaniyat turi omiliboshqa madaniyat turi tomonidan o‘zlashtirildi va yashab ketdi. Xuddishu tarzda ko‘pgina tadqiqotlar, ilmiy kashfiyotlar, yozuv, badiiy asarlar,hattoki odob-axloq normalari boshqa xalqlar tomonidan o‘zlashtirilib,foydalanib kelinmoqda.XX asrning 60-yillar oxirida sotsiologlar jamiyatda va madaniyatdayuz berayotgan jarayonlarni izohlash uchun fanda yangi «aksilmadaniyat»va «submadaniyat» tushunchalarini qo‘llay boshlashdi.Aksilmadaniyat deganda, jamiyatdagi mavjud hukmron madaniyatgaqarshi qo‘yiladigan yangicha nazariya, qadriyatlar, qarashlar va yangichaideallar tushuniladi. Ko‘pincha bunday holatga bir qism yoshlar vaziyolilar guruhining zamonaviy g‘arb sivilizatsiyasi bilan bog‘liqyangicha madaniyatni qabul qilmaganligini kiritish mumkin.Xo‘sh, bunday yo‘l bilan g‘arb madaniyatidan bosh tortish, ya’niaksilmadaniyat holatini keltirib chiqarish qanday yuz berdi? Bundayvaziyatda aksilmadaniyatga – sharqona diniy ta’limga berilish, atayinongli ravishda g‘arb odob-axloq, xulq-atvor normalariga rioya qilmaslik,ularni rad etish holatlarini keltirib chiqarish kiradi. Bunda aksilmadaniyat– falsafiy, badiiy va ma’naviy jihatdan to‘yinib olib, so‘ngra g‘arbningegoizmga to‘la, ma’naviy saviyasi past madaniyatining qismiga qarshie’tiroz bildiruvchi «advokat» sifatida vujudga keladi (shuni unutmaslikkerakki, aksilmadaniyatga «advokat» sifatida qarab, uni juda murakkablashtiribyuborish aksilmadaniyatning asl mohiyatini yo‘qotishga olibkelsa, uni tashkil qilgan e’tirozchi guruhlar esa, jamiyat tuzumiga qarshibosh ko‘tarishgacha borib qolishlari mumkin. Aksilmadaniyat, odatda,47