Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

Kishilarning amaliy qayta o‘zgartiruvchilik faoliyati, ularningijtimoiy ishlab chiqarish va takroriy ishlab chiqarish bilanbog‘liqligi, moddiy madaniyatning o‘ziga xos sohalarga bo‘linishimadaniyatshunoslikda muayyan tadqiqotlarga zaruriyat tug‘dirdi.Moddiy madaniyatning birinchi katta sohasi mehnat qurollariishlab chiqarishning barcha vositalari, turar joylar, aloqa vositalari,texnik qurilmalardir. Xullas, sun’iy sharoitda yaratilgan narsalarningbarchasi, shuningdek moddiy madaniyatning bu qismi ishlabchiqarish madaniyati yoki jamiyat hayotining moddiy texnikasi asosideb ataladi. Ishlab chiqaruvchi texnika madaniyatining maxsusqismini ishlab chiqarish texnologiyalari, mehnat faoliyatida ishtiroketuvchilarning ijodiy ko‘lami, ularning texnik bilimi, ishlabchiqarish madaniyati, jismoniy va ruhiy imkoniyatlari tashkil qiladi.Moddiy madaniyatning ikkinchi sohasi ijtimoiy hayot va uningbarcha tarmoqlarining me’yoriy harakatini ta’minlovchi ko‘plabijtimoiy institutlar, tashkilot va muassasalar faoliyati bilan bog‘liq.Turli hokimiyat tuzilmalari va tegishli boshqaruv shakllari, ijtimoiytashkilotlar, ta’lim, yosh avlodni tarbiyalash va ta’lim berish,sog‘liqni saqlash va dam olish, ko‘ngil ochar muassasalar tizimi kabibarcha ijtimoiy institutlar amalda jamiyat madaniyatini saqlaydi,o‘zgartiradi va qayta shakllantiradi.Moddiy madaniyatining uchinchi sohasi (ishlab chiqaruvchi vaqayta ishlab chiqaruvchi) insonning o‘zi hisoblanadi. Moddiymadaniyatning bu sohasi nafaqat insoniyatni shunchaki biomavjudotlikmuammolarini, balki avlodlarning o‘zaro munosabatlarimuammolarini ham tadqiq etadi 1 .Inson ulg‘ayishi asnosida boshqa jamiyat madaniyati a’zosisifatida shakllanishi mumkin. Insonning ikki, ba’zan undan hamko‘proq madaniyatga mansubligi uni ko‘p tomonlama, turli madaniyolamga mansub qiladi. Ammo bunda ma’lum xavf ham yashirinbo‘ladi. Ya’ni, ulg‘ayayotgan avlod jamiyatga aralashuvi jarayonidabegona madaniyatlarning aralashuvi yoshlarning o‘zining madaniyatmanbaidan ayrilishiga, etnik an’analarini tushunmasligiga olibkeladi. O‘z milliy madaniyatidan mahrum kishi manqurtga aylanadiva har qanday madaniyatga ham befarq munosabatda bo‘ladi.Shuning uchun meros, madaniyatning uzluksiz an’anaviyyangilanish jarayonini ta’minlash o‘ta muhimdir.1 .., .. . ., 2008. 17-.33