Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

Ma’naviy madaniyat sohasiga dunyoqarash, mafkura, ilm-fan, din,badiiy madaniyat, san’at, milliy an’analar, axloqiy madaniyat, estetikmadaniyat va boshqalar kiradi.Uzoq vaqtlar fanda madaniyat deganda, faqat ma’naviy madaniyatnazarda tutildi. Negaki, borliqni haqiqat, yaxshilik, go‘zallik belgilaydi,deb hisoblashgan. Shuning uchun, birinchi o‘rinda, ilmiy tadqiqotlarningasosi axloq, nafosat bo‘lib keldi. Natijada, jamiyatning moddiy hayotini,uning iqtisodiyotini o‘rganishga e’tibor berilmadi. Moddiy madaniyattadqiqot uchun qiziqarsiz hisoblangan.Industrial jamiyatning vujudga kelishi, uning texnikaviy taraqqiyotiva texnologiyalarining tezda almashishi madaniyatshunoslarniinsoniyatning barcha moddiy madaniyatini o‘rganishga majbur qildi.Shuningdek, hozirgi kunda madaniyat tizimlaridan bo‘lmish moddiy vama’naviy madaniyat bir-biriga shunday ta’sir qilishyaptiki, birtomondan, ma’naviy madaniyat moddiy madaniyatning yaralishiga sababbo‘lsa, ikkinchi tomondan, moddiy madaniyatning boyishi ma’naviymadaniyatning yangi qirralari ochilishiga sabab bo‘lmoqda.Eng qizig‘i bo‘lmish uchinchi tomondan esa, moddiy madaniyatdama’naviy madaniyat va, aksincha, ma’naviy madaniyatda moddiymadaniyatni uchratish mumkin. Masalan, ilmiy-texnik taraqqiyot bo‘lmishommaviy axborot vositalari, radio, televideniya, kino, magnitafon,videotexnika, kompyuter – moddiy madaniyat bo‘la turib, ma’naviymadaniyat oshishiga xizmat qilishadi. Ma’naviy madaniyat bo‘lmish ilmfanesa texnikaning rivojiga xizmat qiladi. Hattoki, texnikanima’naviylashtirish asri boshlandi (masalan, texnik estetika...).Moddiy madaniyat insoniyat mehnati bilan yaralgan barchaqadriyatlar yig‘indisini bildiradi. U jamiyat hayoti darajasini, moddiyehtiyoj va moddiy qondirilish imkoniyatini yaratadi. Moddiymadaniyatga, avvalo, mehnat qurollari va ishlab chiqarish, ijtimoiymaishiyxizmat turlari (bular: transport, aloqa vositalari, kommunal uyjoyxo‘jaligi xizmati va boshq.). kiyim-kechak, uy-ro‘zg‘or buyumlarikiradi. Demak, moddiy madaniyat – insonning tabiatni qay darajadaegallay olganligini ko‘rsatadi.Madaniyatshunos olim YU. V. Rojdestvenskiy o‘zining madaniyatshunoslikfaniga bag‘ishlangan asarlaridan birida moddiy madaniyathaqida qimmatli ma’lumotlar bergan.1. Hayvonot olami.2. O‘simlik navi.3. Bino va qurilmalar.21