Madaniyatshunoslik. Arziqulov D.N. Ma'ruzalar kursi. – Toshkent ...

Teatr san’atining rivoji mashhur yunon adiblari ijodi bilan uyg‘unbo‘lgan. Adiblar afsona va rivoyatlar asosida tragediyalar yaratganlar.Tragediya yunonchada «echkilar qo‘shig‘i» degan ma’noni anglatadi.Mil. av. VIIV asrlarda Esxil, Sofokl, Yevripid tragediyalariAristofan komediyalarini teatrda tomoshabinlar maroq bilan ko‘rishgan.Esxilni «tragediya otasi» deb ataganlar. Uning «Zanjirband Prometey»,«Forslar» tragediyalari, Sofokolning «Shoh Edip», «Antigona»tragediyalari mashhur bo‘lgan. Sofokol 120 dan ko‘proq tragediyayozgan.Aristofan «Tinchlik», «Suvoriylar» degan komediyalarida urushvoqealarini va o‘sha davrdagi illatlarni tasvirlagan. Bu ijodkorlarni xalqhurmat qilib Afina teatriga haykallarini o‘rnatganlar va «donishmandlikyo‘lboshchilari» deb ataganlar.2. Diniy madaniyat (VIXVI asrlar) davri tarix fanida o‘rta asrlardeyilib, qadimgi va an’anaviy madaniyatlar o‘rtasidagi davrni bildiradi.Bu davr madaniyatida mifologik tafakkur va an’analarning kuchli ta’sirihamda yangi davrning texnogen madaniyatidagi aqliy-mantiqiy tafakkur,ilmning amaliy xususiyatlari seziladi. Arab xalifaligi va Yevropamamlakatlari o‘rta asrlar madaniyatidagi xususiyatni islom va xristianlikbelgilaydi.Diniy madaniyat umuminsoniy madaniyat taraqqiyotining engmuhim davri hisoblanadi. O‘rta asrlar davrida davlatchilik, millatlarningyangi shakllari vujudga kelishi yuz beradi, hozirda muomalada bo‘lgantillar shakllanib, ta’lim va fan tizimi yanada taraqqiy etadi. Fanningturlari va uslublari zamonaviylik kasb etib bordi.A. Gumbold ta’kidlaganidek, arablar «tabiiy fanlar ijodkori» bo‘lib,ular tajriba va mezon yo‘liga asos soldilar. IX asrda musulmon Sharqidarasadxona qurildi; yulduzlarning aniq joyi belgilangan katalog tuzildi;geometriya, triganometriya, optika, alximiya, mexaniqa, tibbiyot,jug‘rofiya sohalari bo‘yicha ko‘plab asarlar yozildi. Ulug‘ alloma al-Xorazmiy matematikaning yangi tarmog‘i bo‘lgan algebraga asos soldi.Buyuk Sharq olimlari Xorazmiy, Forobiy, Ibn Sino, Ibn Rushdiy kabiko‘plab allomalar asarlaridan Yevropaning yangi avlod olimlari ta’limoldi. Tabiatni ratsional anglash an’analarini o‘zlashtirib va yanadatakomillashtirib, XIII asrda R. Bekon induktiv mantiq usulini yaratadihamda ilmiy idrokninig bosh usuli sifatida malaka va tajribanitasdiqlaydi.89