glasnik - Istorijski arhiv Valjevo

Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije
Sloj sa ostacima obrade kamena ukazuju da je bilo zapo~eto podizawe
same kule, a neposredno posle we {anac koji je ve}im delom prekrio
prostor na kome je vr{ena finalna obrada kamena pre ugradwe u
zid kule. [anac je vrlo brzo posle prvog ustanka zapaqen i razvaqen.
U toj formi vi{e nije obnavqan a potom se opet mawim nano{ewem
zemqe izdi`e grudobran sredinom XIX u po~etkom XX veka.
[anac koji se pomiwe u istorijskim izvorima vezanim za austrijsko-turske
ratove i Prvi srpski ustanak nalazi se na koti 287, 1200 m
severno od kule, na mestu koja je najdominantnija i najpreglednija
ta~ka na ovom delu terena, a takve su polo`aje uvek imale zna~ajne vojne
fortifikacije tog vremena. Na vrhu Kli~evac gde se tada nalazio
barutni magacin i danas se nalazi {anac koji su gradili Austrijanci
1788-1791, 8 koji negde u blizini pomiwe jo{ jedan Kara|or|ev {anac.
[anac je jasno ucrtan na najvi{oj koti Kli~evca i na austrijskoj
karti iz 1789. godine. koja je precizno kartografski ura|ena. 9 Do
{anca vodi put koji danas prati ulica Jakova Nenadovi}a, dok u to
vreme na mestu kule Nenadovi}a nema podignutih objekata. Na topografskim
kartama iz 1910. ozna~en je kao vojni objekat a na karti iz
50. godina XX veka ucrtan je rov {anca na ovom mestu. U prepisci iz
sredine XIX veka pomiwe se kao vojni magacin. Dva plana iz 1853. i 54
godine koje je objavio V. B. Savi} prikazuju da se radi o dva razdvojena
objekta. 10 Me|utim kako su navedeni planovi krajwe naivne i {ematske
skice li{ene svake realne perspektive, razmere i preciznosti, ne
mogu se sa wih shvatiti koji su realni odnosi u prostoru me|u objektima.
Ovakav odnos na skicama naterao je V. B. Savi}a da pretpostavi
da je taj {anac bio postavqen samo 100 do 200 m daqe od kule, {to je jako
lo{a strate{ka pozicija, padina brda. Sa vrha Kli~evca postoji
izuzetna vizuelna komunikacija sa pojedinim istovremenim zna~ajnim
{an~evima posebno prema zapadu Proslop, Debelo brdo, okolina
Krupwa 11 {to je olak{avalo komunikaciju signalima u slu~aju opasnosti.
Dotle, sa prostora oko kule postoji jako dobra vizuelna kontrola
same vaqevske kotline, tada{weg grada i prilaznih puteva.
Na satelitskom i avio-snimku vrha Kli~evaca jasno se vide obrisi
{anca. Od XVIII veka ovaj prostor se, do dana{wih dana, kontinuirano
koristi u vojne svrhe kao {anac, {anac sa magacinom, magacin,
8 Pavlovi}, 1987, 708
9 Krivo{ejev, 1997, 106
10 Savi}, 2005, 48, 51
11 Nikoli}, 1998
17