glasnik - Istorijski arhiv Valjevo

Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.
Posle uspe{nog drugog srpsko-turskog rata 1877-78 godine, i dobijawem
nezavisnosti na Berlinskom kongresu 1878. godine, stvorili su
se uslovi da se formira vojni aparat u samostalnoj, mladoj srpskoj
dr`avi. Nakon progla{ewa Srbije za kraqevinu, 1882. godine, donesen
je januara 1883, novi Zakon o ustrojstvu vojske kojim se u Kraqevini
formira stalni kadar, a u ratnom stawu se popuwavao rezervom.
Zakonom je vojska podeqena na tri poziva i uvedena op{ta vojna
obaveza. Sa dozvolom kraqa Milana Obrenovi}a, 1883. godine, Vaqevo
je postalo sedi{te Drinske divizije sa pe{adijskim i artiqerijskim
pukom ~ije su jedinice bile razme{tene u nekoliko varo{i
(U`icu, Gorwem Milanovcu i ^a~ku). U odabiru Vaqeva za sedi{te
Divizije, svakako je uticala ~iwenica o povoqnom geostrategijskom
polo`aju mesta. Prvi komandant Divizije bio je pukovnik Antonije
Ore{kovi}. Iste godine, ustanovqena su divizijska sanitetska slagali{ta
u Vaqevu, Kragujevcu, Ni{u, Zaje~aru i glavno sanitetsko slagali{te
u Beogradu. 5 Istovremeno, formirana je stalna stalna vojna
bolnica sa nekoliko paviqona i vozarski eskadron u Vaqevu. Nedugo
potom, 1885. godine, sagra|ena je kasarna Petog pe{adijskog puka –
dana{wa Kadiwa~a. Ovaj vojni objekat je gra|en izme|u 1883. i 1885.
godine i vi{e puta je dogra|ivan. Gra|ewem nove kasarne Petog pe{adijskog
puka kraqa Milana 1899. godine (objekat se nalazio na po~etku
dana{weg naseqa Peti puk, sa frontalne strane, a sru{en je u
bombardovawu Vaqeva 1944. godine), stara kasarna je 1902. ponela naziv
kasarna XVII pe{adijskog puka. Godine 1906-1908. na periferiji
varo{i, u nasequ Zloku}ani, sagra|ena je jo{ jedna kasarna XVII
artiqerijskog puka. 6
Septembra 1885. izdat je proglas ujediwewa Isto~ne Rumelije sa
Bugarskom. Srpski kraq Milan Obrenovi} bio je iznena|en razvojem
doga|aja u susednoj Bugarskoj i smatrao je da su prekr{ene ta~ke Berlinskog
kongresa, tim pre {to je to u praksi predstavqalo put za
ujediwewe Bugara i stvarawa jake nacionalne dr`ave na Balkanu, teritorijalno
dvaput ve}e od Srbije. Kraq Milan je smatrao da bi takva
Bugarska mogla razviti u Makedoniji ja~u aktivnost i ugroziti
srpske interese. U Srbiji je uvedena mobilizacija, ali bez odu{evqewa;
kraq Milan je hteo dobijawe od{tete od Bugara; narod pak, sa
ukusom vekovne gor~ine, hteo je da se ona dobije na ra~un Turske. Rat
protiv Bugarske otpo~eo je 2. novembra 1885. godine. Stawe i moral
5 Stanojevi} V. 1925: 131
6 Stameni} D. 1994: 357-367
53